Tι είναι η συναισθηματική κακοποίηση;
Πολλοί άνθρωποι συμπεραίνουν ότι αν δεν κακοποιούνται σωματικά από το σύντροφό τους ή το περιβάλλον του, τότε δεν κακοποιούνται. Αυτό δεν είναι απαραίτητα και αληθινό. Μπορεί να βρίσκεσαι σε μια σχέση που σε κάνει να «στερεύεις»- μπορεί να μην το αναγνωρίζεις αλλά ο σύντροφός σου μπορεί να έχει καταστρέψει την αυτοεκτίμησή και την ευτυχία σου.
Η κακοποίηση έχει διάφορες μορφές: λεκτική, σωματική, σεξουαλική και φυσικά συναισθηματική που περιλαμβάνει όλους του τύπους κακοποίησης.
Με ποιους τρόπους ασκείται η συναισθηματική κακοποίηση;
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους ασκείται, διαφέρουν σε περιεχόμενο αλλά το κίνητρο είναι το ίδιο:
• Λέει ψέματα ή τη μισή αλήθεια για να αποφύγει να αιτιολογήσει τις πράξεις του
• Κατηγορεί τους άλλους για να διώξει την ευθύνη από πάνω του
• Αρνείται να δει την πλευρά του άλλου και επιμένει στην άποψή του
• Δεν λέει όλες τις λεπτομέρειες/πληροφορείς για να κατηγορήσει αργότερα («έπρεπε να το ξέρεις αυτό»)
• Δεν αναγνωρίζει τα συναισθήματα του άλλου
• Γίνεται προσβλητικός όχι με επιθετικό τρόπο αλλά με αστείο τρόπο έτσι ώστε το θύμα να σκεφτεί πως αστειευόταν, ενώ ασκεί κακοποίηση
• Αλλάζει θέμα για να αποσύρει την προσοχή από πάνω του
• Κάνει τον άλλο να νιώθει πως δεν αξίζει, στην προσπάθειά του να χαμηλώσει την αυτοεκτίμηση και να τον φέρει στο δικό του επίπεδο
• Απειλεί με σωματική ή σεξουαλική βια
• Αρνείται πως υπάρχει πρόβλημα
• Έχει ανάρμοστες εκρήξεις που κάνουν το θύμα να αποπροσανατολίζεται
• Ελέγχει τους άλλους έτσι ώστε να μην έχουν ελευθερία
• Ξεχνάει δεσμεύσεις και υποσχέσεις
• Αρνείται την επιτυχία των άλλων
• Εκμεταλλεύεται τις αδυναμίες του άλλου, χρησιμοποιεί την ντροπή, ενοχή, φόβο
• Διακόπτει τον άλλο όταν μιλάει
• Εξαλείφει την ικανότητα επιλογών
• Θέτει απρεπείς ερωτήσεις ή σχόλια για να προκαλέσει συναισθηματική απόκριση.
Με αυτούς τους τρόπους κάνει «πλύση εγκεφάλου» με σκοπό να έχει έλεγχο της σκέψης του άλλου:
• Αρχικά δεν ενημερώνει το θύμα για το τι συμβαίνει και τις αλλαγές που γίνονται (π.χ. μπορεί ο σύντροφός σας να ελέγχει τα οικονομικά σας, να κάνει σχέδια και να μη σας ενημερώνει μέχρι την τελευταία στιγμή)
• Ελέγχει το χρόνο και το περιβάλλον του θύματός του και σιγά σιγά το απομονώνει (π.χ. επιμένει να σταματήσετε ένα χόμπι ή μια συναναστροφή, να μετακομίσετε μακριά από φίλους και οικογένεια ή να σταματήσετε να επικοινωνείτε με ανθρώπους που σας στήριζαν).
• Κάνει το θύμα να νιώθει αδυναμία, φόβο και εξάρτηση, μέσα από την λεκτική κακοποίηση
• Προσπαθεί να κάνει το θύμα να συμπεριφερθεί όπως αυτός επιθυμεί
• Παρουσιάζει ένα «κλειστό κύκλωμα-σύστημα λογικής» το οποίο δεν επιδέχεται κριτική ή αλλαγές. Με άλλα λόγια γίνεται αυτό που θα πει…
Ποια είναι η πορεία της κακοποίησης;
Η κατάσταση όμως δεν είναι απλή, μιας και το θύμα δεν αντιλαμβάνεται την επικινδυνότητα και την απειλή, έτσι γίνεται ένας κύκλος όπως φαίνεται και στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί:
ΣΤΑΔΙΟ 1 – Δημιουργία έντασης:
Αυξάνεται η ένταση, διακόπτεται η επικοινωνία, το θύμα νιώθει πως πρέπει να ηρεμήσει- μαλακώσει τον θύτη.
ΣΤΑΔΙΟ 2 – Συμβάν:
Λεκτική και συναισθηματική κακοποίηση. Θυμός, κατηγορίες, καβγάδες, απειλές, εκφοβισμός.
ΣΤΑΔΙΟ 3 – Συμφιλίωση:
Ο θύτης απολογείται, βρίσκει δικαιολογίες, κατηγορεί το θύμα, αρνείται ότι έγινε «κακοποίηση» ή ότι δεν είναι τόσο άσχημα τα πράγματα όσο λέει το θύμα.
ΣΤΑΔΙΟ 4 – Ηρεμία:
Το συμβάν «ξεχνιέται», δεν γίνεται άλλη κακοποίηση.
Ποιος είναι ο χαρακτήρας του ατόμου που ασκεί συναισθηματική κακοποίηση;
Αυτός που ασκεί την συναισθηματική κακοποίηση, είναι συνήθως, κάποιος που κακοποιήθηκε συναισθηματικά σαν παιδί, ή το βίωσε μέσα στην οικογένειά του. Είναι οξύθυμος και εξοργίζεται ακόμα και με τα πιο ασήμαντα, είναι κτητικός και ζηλιάρης θέλοντας να ελέγχει το σύντροφό του (σε μεγαλύτερο ποσοστό είναι άντρες). Αισθάνεται πόσο «άντρας είναι» ανάλογα με το πόσο εξαρτάται η γυναίκα από αυτόν. Οι σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους είναι επιφανειακές, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, άκαμπτες ιδέες περί γάμου, δεν συμβιβάζεται και περιμένει από την σύντροφό του να συμπεριφέρεται αντίστοιχα (συχνά όπως ήταν στη δική του οικογένεια ή ακριβώς αντίθετα). Μα πάνω απ’ όλα εξαπατά τον εαυτό του για τα προβλήματα που προκύπτουν κατηγορώντας το σύντροφό του (π.χ. δεν θα μεθούσε αν δεν τον έπρηζε, δεν θα νευρίαζε αν έκανε ότι έπρεπε). Μπορεί να πει κανείς ότι έχει διπλή προσωπικότητα: γοητευτικός ή σκληρός, εγωιστής ή γενναιόδωρος, μιας και μπορεί,τέλεια, να εξαπατήσει τους άλλους.
Ποιες είναι οι συνέπειες;
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της συναισθηματικής κακοποίησης περιλαμβάνουν την αποξένωση και την απομόνωση του θύματος κάνοντάς το να αισθάνεται ότι δεν είναι ρεαλιστής. Πέφτει η αυτοεκτίμησή του και η πίστη του για το τι αξίζει. Οι παλιές μνήμες είναι ομιχλώδεις και πολλά κομμάτια του παρελθόντος σβήνουν τελείως. Συσσωρευμένα συναισθήματα από κακοποίηση αποτελούν την κύρια αιτία συναισθηματικών δυσλειτουργιών, άγχος, αγωνία, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, εμμονές, φοβίες.
Υπάρχει θεραπεία-αποδέσμευση;
Το χειρότερο σε αυτή τη κατάσταση είναι ότι τα θύματα εξακολουθούν να ζουν αυτές τις καταστάσεις κυρίως γιατί δεν ξέρουν πως να απαγκιστρωθούν. Όταν προσπαθούν να αιτιολογήσουν γιατί τους συμβαίνει αυτό, ανακυκλώνοντάς το στο μυαλό τους, εξακολουθούν να υποφέρουν. Κάποιοι «κουβαλούν» αυτές τις εμπειρίες για χρόνια, ίσως για όλη τους τη ζωή, φυλακισμένοι σε αυτές τις σκέψεις.
Συχνά σκέφτονται ότι δεν μπορούν να ξεφύγουν, ή ότι τους αξίζει να ζουν έτσι, ενώ πρέπει να αναρωτηθούν: «βγαίνει κάτι θετικό από αυτή τη σχέση στη ζωή μου;», «για πόσο καιρό θα υποφέρω για πράγματα που έγιναν πολύ καιρό πριν».
Η κακοποίηση, αναπαράγει αρνητικά συναισθήματα , εξαντλεί σωματικά τα θύματα, θολώνει την σκέψη, και τους εμποδίζει να είναι καλύτεροι. Αν ζουν σε περιβάλλον που τους κακοποιεί, πρέπει να φύγουν όσο τρομακτική και αν είναι αυτή η σκέψη, έστω και αν νιώθουν πως δεν έχουν επιλογές: είναι έτσι γιατί ο θύτης τους έκανε να νιώθουν έτσι, χωρίς δύναμη. Οι άνθρωποι που υφίστανται συναισθηματική κακοποίηση πρέπει να βρουν τη δύναμη να το κάνουν και να προχωρήσουν με την ζωή τους. Με την βοήθεια κάποιου ειδικού, θα ερευνήσουν τα συναισθήματά τους, θα αποφασίσουν ότι ήρθε η ώρα να προχωρήσουν, να δράσουν και να αποφασίσουν τι αλλαγές πρέπει να κάνουν για να συνεχίσουν τη ζωή τους. Αν παλιά γεγονότα εξακολουθούν να τους προκαλούν θυμό, σύγχυση, φόβο, απόρριψη, ντροπή, ενοχή ή άλλα αρνητικά συναισθήματα ήρθε η στιγμή να προχωρήσουν και να ζήσουν όπως φαντάζονται. Μας αξίζει να ζούμε καλύτερα, μας αξίζει μια ευκαιρία να αλλάξουμε…
Για την ψυχολογία συμβουλεύει:
Αναστασία Κοτσοπούλου,
Δρ. Ψυχολογίας
