Σιελογόνοι Αδένες, Ξηροστομία-Σιελόρροια

Ποιοί είναι οι σιελογόνοι αδένες;


Οι σιελογόνοι αδένες περιέχουν ένα δίκτυο πόρων μέσω των οποίων το σάλιο που παράγουν εκκρίνεται στη στοματική κοιλότητα. Το σύστημα των σιελογόνων αδένων αποτελείται από 3 ζεύγη μειζόνων σιελογόνων αδένων: την παρωτίδα, τον υπογνάθιο και τον υπογλώσσιο αδένα, και εκατοντάδες ελάσσονες σιελογόνους αδένες που βρίσκονται κάτω από το βλεννογόνο του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (ρινική κοιλότητα, παραρρίνιους κόλπους, ρινοφάρυγγας, στοματική κοιλότητα, στοματοφάρυγγας, υποφάρυγγας και λάρυγγας).

Που βρίσκονται οι σιελογόνοι αδένες;


Οι ελάσσονες σιελογόνοι αδένες βρίσκονται σε κάθε περιοχή της στοματικής κοιλότητας εκτός από τα ούλα και το πρόσθιο τμήμα της σκληρής υπερώας. Η παρωτίδα βρίσκεται πίσω από τον κλάδο της κάτω γνάθου και στην περιοχή μπροστά και κάτω από τον έξω ακουστικό πόρο. Εκκρίνει το σάλιο στη στοματική κοιλότητα μέσω του πόρου της που βρίσκεται στην παρειά αντίστοιχα στον πρώτο άνω γομφίο. Οι υπογνάθιοι αδένες βρίσκονται στο διάστημα κάτω από το κάτω χείλος της κάτω γνάθου μπροστά από τη γωνία της και εκκρίνουν σάλιο αντίστοιχα των κάτω προγομφίων στα πλάγια της γλώσσας. Οι υπογλώσσιοι αδένες βρίσκονται ακριβώς κάτω από το βλεννογόνο του εδάφους του στόματος και εκκρίνουν το σάλιο από κοινού με τον υπογνάθιο αδένα.

Πόσο σάλιο παράγεται και τι περιέχει;


Οι σιελογόνοι αδένες παράγουν περίπου 1500ml ανά 24ωρο σάλιο. Από αυτή την ποσότητα, το 90% παράγεται από τις παρωτίδες και τους υπογνάθιους, περίπου 5% από τους υπογλώσσιους και το υπόλοιπο από τους ελάσσονες σιελογόνους αδένες. Το σάλιο περιέχει νερό, ηλεκτρολύτες, βλέννα, ανοσοσφαιρίνες και ένζυμα. Τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα του σάλιου είναι σημαντικές, καθώς καθένα από τα συστατικά του πραγματοποιεί μια σειρά από εξειδικευμένες λειτουργίες.

Ποιες είναι οι λειτουργίες του σάλιου;

  •  Διατηρεί τη στοματική κοιλότητα υγρή
  • Βοηθά στην πέψη
  • Προστατεύει από την τερηδόνα
  • Προστατεύει από τη λοίμωξη ελέγχοντας τα βακτήρια και τους μύκητες της στοματικής κοιλότητας
  • Κάνει δυνατή τη μάσηση και την κατάποση
  • Συμμετέχει στο μηχανισμό της αποβολής και απεκκρίσεως τοξικών ουσιών, π.χ. αιθυλικής αλκοόλης.

Ποιες οι διαταραχές στην έκκριση των σιελογόνων αδένων;


Οποιαδήποτε μεταβολή στην έκκριση των σιελογόνων αδένων έχει σαν αποτέλεσμαΙ την ξηροστομία ή τη σιελόρροια.

Τι είναι η ξηροστομία και τι προκαλεί;


Ξηροστομία είναι η κατάσταση στην οποία παρατηρείται ανεπαρκής ροή σάλιου ή έλλειψη του. Παροδική ξηροστομία μπορεί να εμφανίσουν όλα τα άτομα σε καταστάσεις έντονου στρες. Η μόνιμη παρουσία ξηροστομίας μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως δυσκολία στη μάσηση, την κατάποση και την ομιλία, διαταραχές στη γεύση, πρόκληση τερηδόνας και άλλων λοιμώξεων του στόματος.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ξηροστομίας;


Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ένα κολλώδες, ξηρό αίσθημα στο στόμα, αίσθημα καύσου, σκασμένα χείλη, ξηρή και τραχεία επιφάνεια της γλώσσας και έλκη στο στόμα, με συνέπεια ανεπαρκή πρόσληψη τροφής και θρεπτικών συστατικών που μπορεί να καταλήξουν σε έντονη κακουχία.

Από τι προκαλείται η ξηροστομία;


Πλήθος νόσων και καταστάσεων μπορούν να προκαλέσουν τη διαταραχή της λειτουργίας των σιελογόνων αδένων (Πίνακας 1), και έχει απορριφθεί η παλαιά αντίληψη ότι η ξηροστομία αποτελεί σύμπτωμα που χαρακτηρίζει τη μεγάλη ηλικία.

Τι είναι η σιελόρροια και πως προκαλείται;


Το αντίθετο η σιελόρροια, δηλαδή η παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας σάλιου εμφανίζεται σπάνια και είναι συνήθως μικρής διάρκειας, κυρίως μετά τη λήψη ξινών ή πικάντικων φαγητών ή φαρμάκων, γιατί αυτά κατεξοχήν διεγείρουν το αδενικό παρέγχυμα. Μπορεί ακόμη να αποτελεί σύμπτωμα ορισμένων νόσων του πεπτικού συστήματος, τοξικών καταστάσεων, λοιμωδών νόσων ή νόσων του νευρικού συστήματος.
Μία παρεμφερής κατάσταση αποτελεί η υπερχείλιση σάλιου από το στόμα (drooling), κατά την οποία η παραγωγή σάλιου είναι μεν φυσιολογική σε όγκο, αλλά λόγω μυϊκής ή νευρικής διαταραχής, δεν μπορεί το άτομο να κάνει καλή διαχείρηση του σάλιου, ώστε μεγάλη ποσότητα σάλιου συγκεντρώνεται στο πρόσθιο τμήμα του στόματος, με αποτέλεσμα σιελόρροια. Στην περίπτωση αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται και από την κακή οδοντοφυϊα.

Πως θεραπεύονται η ξηροστομία και η σιελόρροια;


Η αντιμετώπιση της ξηροστομίας ή της σιελόρροιας βασίζεται στην αιτιολογία τους. Υπάρχουν καταρχήν γενικές οδηγίες που πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά (Πίνακας 2), και επιπλέον ειδικές κατά περίπτωση. Αν οφείλονται α) στη χρήση φαρμάκων πρέπει να γίνει αλλαγή ή τροποποίηση της δόσης τους, β) σε συστηματικές νόσους πρέπει να αντιμετωπιστεί το υποκείμενο πρόβλημα.


Αν οι αδένες δεν λειτουργούν φυσιολογικά παράγοντας μικρή ποσότητα σάλιου, μπορεί να χορηγηθούν σιαλαγωγά φάρμακα (πιλοκαρπίνη) που θα υποβοηθήσουν στην αύξηση της παραγωγής σάλιου. Βέβαια αυτά τα φάρμακα είναι χωρίς αποτέλεσμα αν οι αδένες έχουν καταστραφεί από ακτινοβολία, οπότε η μόνη ανακουφιστική αντιμετώπιση είναι τα υποκατάστατα σάλιου.


Στην περίπτωση της αμιγούς σιελόρροιας έχουν εφαρμοστεί ανασταλτικά φάρμακα (ατροπίνη), φυσιοθεραπεία (Biofeedback), ακτινοβολία μέχρι και χειρουργική αντιμετώπιση, χωρίς ωστόσο ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Όσον αφορά στην υπερχείλιση του σάλιου, η εκπαίδευση για έλεγχο της σιελόρροιας, με σωστή και συχνή κατάποση καθώς και η αποκατάσταση της κακής οδοντοφυίας μπορούν να απαλείψουν την κοινωνικά ενοχλητικά ροή του σάλιου εκτός στόματος.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Αίτια Ξηροστομίας

1

Χρόνια λήψη κάποιων φαρμάκων, όπως

2

Σύμπτωμα μιας συγκεκριμένης νόσου και κατάστασης, όπως είναι

3

Ακτινοθεραπεία στα πλαίσια καρκίνου κεφαλής και τραχήλου.

4

Χημειοθεραπεία

5

Βλάβη των νεύρων που προκαλούν την έκκριση του σάλιο

6

Λήψη ελάχιστων υγρών

7

Αναπνοή από το στόμα

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Γενικές οδηγίες στην αντιμετώπιση της ξηροστομίας

1

Άφθονη λήψη υγρών ή ποτών χωρίς ζάχαρη, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Βελτιώνεται η μάσηση, η κατάποση, καθώς και η γεύση

2

Αποφυγή ροφημάτων με καφεΐνη, όπως καφές, τσάι ή και μερικές σόδες, κόλες ή σοκολάτες

3

Διέγερση της παραγωγής σιέλου με τη μάσηση τσιχλών χωρίς ζάχαρη ή το πιπίλισμα καραμέλας χωρίς ζάχαρη. Καραμέλες με γεύση μέντας, κανέλλας ή κίτρου αποτελούν καλή επιλογή

4

Να αποφεύγεται η χρήση καπνού και η κατανάλωση αλκοόλ

5

Προσοχή στη χρήση πικάντικων ή αλμυρών φαγητών

6

Σχολαστική στοματική υγιεινή (βούρτσισμα, χρήση οδοντικού νήματος, πλύσεις με φθοριούχα διαλύματα), αποφυγή ζάχαρης, συχνές οδοντιατρικές επισκέψεις και οδοντικοί καθαρισμοί και φθοριώσεις κάθε 3-4 μήνες

7

Χρήση υγραντήρα για την εφύγρανση του αέρα του δωματίου το βράδυ.

Συμβουλεύουν οι :

Παπακώστα Βερόνικα, Στοματογναθοπροσωπικός Χειρουργός και Κουμουρά Φανή, Στοματογναθοπροσωπικός Χειρουργός

Μοιράσου τη γνώση. Κοινοποίησε το!