Πόσο συχνή είναι η αϋπνία και κατά συνέπεια η χρήση χαπιών για τον ύπνο στους ηλικιωμένους;
Επιμένουσα και σοβαρή διαταραχή του ύπνου εμφανίζεται τουλάχιστον σε 1 στους 10 ενήλικες και σε 1 στα 5 ηλικιωμένα άτομα. Αν και η συχνότητα της αϋπνίας αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μετά την ηλικία των 60 ετών οι ανάγκες για ύπνο μειώνονται. Έτσι οι ηλικιωμένοι αρκούνται σε λιγότερο από 7 ώρες ύπνου ημερησίως, κάτι που οι ίδιοι παρερμηνεύουν ως αϋπνία.
Ο συνδυασμός των δυο παραπάνω καταστάσεων ωθεί τους ηλικιωμένους να καταφεύγουν στη χρήση χαπιών για τον ύπνο. Η συμβουλή όμως και η παρακολούθηση από γιατρό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη υπνωτικών χαπιών. Και αυτό γιατί αν και τα υπνωτικά φάρμακα που διαθέτουμε σήμερα έχουν μικρότερο κίνδυνο εθισμού και θανατηφόρων υπερβολικών δόσεων, εξακολουθεί να είναι μια κατηγορία φαρμάκων με πάρα πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος από τη χρήση των υπνωτικών σε άτομα μεγάλης ηλικίας;
Ιδιαίτερα στον ηλικιωμένο ασθενή που ο κίνδυνος εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών είναι αυξημένος λόγω της πολλαπλής φαρμακοθεραπείας και της ανεπαρκούς συμμόρφωσης, η αλόγιστη χρήση τέτοιων φαρμάκων επιφέρει πολλές παρενέργειες.
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι λόγω των σημαντικών παρεγχυματικών αλλοιώσεων διαφόρων οργάνων (νεφρά, ήπαρ) η φαρμακοδυναμική και η φαρμακοκινητική των φαρμάκων επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό. Εξάλλου, τα κεντρικό νευρικό σύστημα των ηλικιωμένων είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε τέτοιου είδους φάρμακα, τα οποία πρέπει να χορηγούνται με ιδιαίτερη προσοχή. Επομένως στην ομάδα αυτών των ασθενών συνιστώνται μικρότερες δόσεις υπνωτικών χαπιών σε σχέση με τους ενήλικες ασθενείς.
Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι κίνδυνοι λοιπόν;
Με βάση λοιπόν τα ανωτέρω πρέπει να τονιστούν στο σημείο αυτό οι κυριότερες παρενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν λόγω χρήσης υπνωτικών χαπιών στους ηλικιωμένους:
- Αύξηση του κινδύνου αυτοκτονίας. Έτσι, ενώ σε νεαρές ηλικίες η χρήση υπνωτικών χαπιών μειώνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας, στους ηλικιωμένους ασθενείς η σκέψη αυτή πρέπει να προηγείται της συνταγογράφησης.
- Αύξηση του κίνδυνου πτώσης με αποτέλεσμα αύξησης του ποσοστού καταγμάτων των οστών που δύσκολα επουλώνονται σε μεγάλες ηλικίες.
- Οι ασθενείς που λαμβάνουν χάπια ύπνου παραπονιούνται συχνότερα ότι είναι κουρασμένοι κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Παρατηρείται συχνή εμφάνιση ζάλης, ναυτίας, πόνου στην κοιλιά, αδυναμίας, διάρροιας, πονοκεφάλου, αύξηση σωματικού βάρους, μειωμένης εγρήγορσης.
- Σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις τύπου αναφυλαξίας με πρήξιμο της γλώσσας.
- Παραϋπνίες (συμπεριφορές που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου σε άτομα που λαμβάνουν χάπια, όπως νυχτοβασία, οδήγηση κατά τον ύπνο, κλήσης και ομιλία στο τηλέφωνο, ετοιμασία και κατανάλωση φαγητών. Το άτομο δεν αντιλαμβάνεται και δε θυμάται τι έχει κάνει όταν ξυπνήσει).
- Ενώ με τη χρήση των χαπιών οι ασθενείς κοιμούνται περισσότερο τις νυχτερινές ώρες, κατά τη διάρκεια της ημέρας αυξάνονται τα προβλήματα μνήμης.
- Ηπιότερες παρενέργειες είναι η ξηροστομία, ελάττωση της libido, πτώση της αρτηριακής πιέσεως, προβλήματα όρασης, εφίδρωση, ηπατικά προβλήματα, μέχρι και κατάθλιψη.
Τι πρέπει να προσέχουν οι ηλικιωμένοι που λαμβάνουν χάπια ύπνου;
Σε περίπτωση που το άτομο που λαμβάνει χάπια ύπνου παρουσιάσει οποιαδήποτε από τις ανωτέρω παρενέργειες πρέπει να το αναφέρει άμεσα στον ιατρό του. Σημαντικό είναι επίσης να αποφεύγεται η ταυτόχρονη λήψη αλκοόλ και υπνωτικών χαπιών γιατί η συγχορήγησή τους μπορεί να επιφέρει σύγχυση, ζαλάδες, ακόμα και λιποθυμίες.
Πρέπει ακόμα να γνωρίζουμε ότι όταν μετά από κάποια χρονική περίοδο χρειαστεί να γίνει διακοπή των χαπιών, αυτό πρέπει να γίνει σταδιακά και υπό τη στενή παρακολούθηση του ιατρού.
Βέβαια, επειδή η διαταραχή του ύπνου μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα διαφόρων ιατρικών και ψυχιατρικών παθήσεων πρέπει να δοθεί προσοχή σε συνοδά συμπτώματα που τυχών εμφανίζουν οι ηλικιωμένοι και ερμηνεύονται ως αϋπνία.
Τέτοια είναι η δύσπνοια, ο πόνος, το έντονο ροχαλητό. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να ενημερώνουν τον ιατρό τους γιατί η αϋπνία μπορεί να είναι το σύμπτωμα μιας νόσου (καρδιακής ανεπάρκειας, υπνικής άπνοιας) και όχι το πρωταρχικό πρόβλημα.
Συμπέρασμα
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι να αποφεύγεται η αλόγιστη και άσκοπη χρήση χαπιών ύπνου γιατί τότε οι ανεπιθύμητες ενέργειές τους υπερβαίνουν τα οφέλη τους.
Η αντιμετώπιση της αϋπνίας σε κάποιο βαθμό μπορεί να επιτευχθεί και χωρίς τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής αν αποφεύγεται η λήψη καφεΐνης και νικοτίνης προ του ύπνου, αν ελαττωθούν οι ώρες ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, αν καθιερωθεί μια συγκεκριμένη ώρα επέλευσης του ύπνου καθημερινά, ακόμα και τα σαββατοκύριακα και αν προηγούνται κάποιες ώρες προ του δείπνου.
Συμβουλεύει η Μπέλλου Ελένη, Ειδικευόμενη Νευρολόγος
