Οι γυναίκες μπαίνουν κατά μέσο όρο στην εμμηνόπαυση στα 51-52 τους χρόνια και συνεχίζουν να θεωρούνται νέες. ‘Εχουν ακόμα μπροστά τους τουλάχιστον άλλα 30 χρόνια υγιούς και παραγωγικής ζωής. Όσο για τα προβλήματα επιφέρει η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση σε ορισμένες περιπτώσεις, η επιστήμη στις μέρες μας έχει πολλές προτάσεις για να βοηθήσει τις γυναίκες.
Τι ακριβώς είναι η κλιμακτήριος;
Η κλιμακτήριος, που διαρκεί συνήθως 1-2 χρόνια, αλλά μπορεί να φτάσει και τα 5-6.Eίναι η περίοδος μετάβασης από την αναπαραγωγική ηλικία στην εμμηνόπαυση. Oυσιαστικά, στην κλιμακτήριο ξεκινούν οι διαταραχές κύκλου, που στην αρχή γίνονται μικρότεροι.Για παράδειγμα από 28 ημέρες μπορεί ο κύκλος να μικρύνει στις 24-26 ημέρεςAαργότερα γίνονται αραιότεροι (π.χ. κάθε 2-3 μήνες), μέχρι να σταματήσουν τελείως. Όταν οι κύκλοι αρχίσουν να γίνονται ακανόνιστοι, είναι σκόπιμο να κάνετε τα εξής. Αιματολογικό ορμονικό έλεγχο και ένα υπερηχογράφημα μήτρας-ωοθηκών, ώστε να είναι σίγουρο ότι οι ανωμαλίες του κύκλου οφείλονται στην εμμηνόπαυση.
Αν επιβεβαιωθεί η κλιμακτήριος, τότε χρειάζεται να γίνουν οι εξετάσεις (έλεγχος βάσης) που συστήνουν οι ειδικοί. Έπειτα, να αποφασιστεί αν είναι απαραίτητο να πάρετε κάποια ειδική θεραπεία (π.χ. για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης). Κατά τη διάρκεια της κλιμακτηρίου, η πιθανότητα κύησης είναι χαμηλή αλλά υπαρκτή, γι’ αυτό δεν πρέπει να σταματά η αντισύλληψη. Κατά την περίοδο αυτή, συνεχίζουν να παράγονται οιστρογόνα, σε περιορισμένο βαθμό, μέχρι τα επίπεδά τους να φτάσουν να είναι τελικά πολύ χαμηλά.
Tα συμπτώματα που ταλαιπωρούν τις γυναίκες
Καταρχήν θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν έχουν όλες οι γυναίκες ενοχλητικά συμπτώματα στην περίοδο της κλιμακτηρίου. Μάλιστα, το 20% των γυναικών δεν έχουν καθόλου συμπτώματα, το 60% έχουν ήπια συμπτώματα και το 20% βαριά. Το αν μια γυναίκα θα έχει ή όχι συμπτώματα στην κλιμακτήριο δεν μπορεί εύκολα να προβλεφθεί.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι οι γυναίκες που έχουν έντονο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο μπορεί να βιώσουν πιο «άσχημα» την κλιμακτήριο. Αυτό συμβαίνει επειδή το νευρικό τους σύστημα είναι πιο ευαίσθητο στις ορμονικές αλλαγές. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με γυναίκες που έχουν πάθει κατάθλιψη λοχείας, αλλά και με όσες έχουν χειρουργική εμμηνόπαυση (π.χ. λόγω αφαίρεσης της μήτρας, επειδή υπήρχαν μεγάλα ινομυώματα), επειδή η πτώση των ορμονών είναι πολύ απότομη. Τα συμπτώματα αυτά έχουν να κάνουν με τη διακοπή παραγωγής οιστρογόνων από τις ωοθήκες. Εξαρτώνται από το πόσο χαμηλά θα φτάσουν τελικά τα επίπεδα των οιστρογόνων στον οργανισμό. Οι ορμόνες αυτές επηρεάζουν τη λειτουργία της μήτρας, του κόλπου, των μαστών. Όμως επιδρούν άμεσα και έμμεσα στη λειτουργία άλλων οργάνων και επίσης επηρεάζουν τον ψυχισμό της γυναίκας.
Τα συμπτώματα που συχνά απασχολούν τις γυναίκες στην κλιμακτήριο (το κλιμακτηριακό σύνδρομο δηλαδή, που αποτελεί τη βασικότερη άμεση επίπτωση της εμμηνόπαυσης) είναι:
•Εξάψεις (αίσθηση ζεστού και κρύου), φουντώματα, εφιδρώσεις.
•Έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος, ξηρότητα του κόλπου, που έχει ως συνέπεια τον πόνο κατά την ερωτική επαφή (δυσπαρευνία), την αύξηση των λοιμώξεων στην περιοχή του κόλπου, καθώς και διαταραχές της ούρησης (απώλεια ούρων και επιτακτική ούρηση).
•Ψυχοσυναισθηματική αστάθεια,ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα κλάματος, αίσθημα κόπωσης, αϋπνία και απώλεια ενδιαφέροντος για τις συνήθεις ασχολίες.
Ποιες γυναίκες μπαίνουν νωρίτερα στην εμμηνόπαυση
Περίπου το 50% των γυναικών φθάνουν στην εμμηνόπαυση γύρω στα 50 τους χρόνια και το 95% των γυναικών έχουν πια μπει στην εμμηνόπαυση μέχρι την ηλικία των 56 ετών. Η ακριβής ηλικία που θα μπει η κάθε γυναίκα στην εμμηνόπαυση δεν μπορεί να προβλεφθεί, αν και θεωρείται ότι η ηλικία εμμηνόπαυσης της μητέρας μπορεί να αποτελέσει σημείο-οδηγό. Γενικά, η εμμηνόπαυση ξεκινάει νωρίτερα σε όσες γυναίκες καπνίζουν και σε όσες έχουν εκτεθεί σε τοξικούς παράγοντες και ακτινοβολία. Όσον αφορά τις παχύσαρκες γυναίκες, που έχει γίνει πολύς λόγος ότι μπαίνουν νωρίτερα στην εμμηνόπαυση, η αλήθεια είναι ότι επειδή έχουν πιο πολλά οιστρογόνα -λόγω λίπους-, έχουν ίσως πιο παρατεταμένη κλιμακτήριο. Από την άλλη πλευρά, η εμμηνόπαυση που συμβαίνει πολύ νωρίς, πριν τα 40 (πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια), είναι συνήθως κληρονομική και συμβαίνει στο 1-2% των γυναικών.
Εξετάσεις που πρέπει να γίνουν
Στην αρχή της εμμηνόπαυσης, συστήνεται ένας κύκλος εξετάσεων (έλεγχος βάσης). Αυτές είναι:
• Μαστογραφία, που πρέπει να γίνεται μία φορά το χρόνο. Το σωστό είναι βέβαια να ξεκινήσετε από νωρίτερα τις μαστογραφίες, από την ηλικία των 40 ετών.
• Τεστ Παπανικολάου μία φορά το χρόνο, εξέταση που η γυναίκα πρέπει να κάνει ούτως ή άλλως από την έναρξη της σεξουαλικής της ζωής.
• Μέτρηση οστικής πυκνότητας, που ιδανικά πρέπει να γίνεται σε δύο σημεία (στο ισχίο και στη σπονδυλική στήλη). Επειδή όμως τα ασφαλιστικά ταμεία δικαιολογούν μόνο τη μία μέτρηση, οι ειδικοί συστήνουν μέχρι τα 60-65 η μέτρηση να γίνεται στη σπονδυλική στήλη, που είναι και η πιο ευαίσθητη στην έλλειψη των οιστρογόνων. Από τα 65 και πάνω να γίνεται στο ισχίο.
Η εξέταση της οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνει πρώτη φορά στα 50 χρόνια. Αν είναι απόλυτα φυσιολογική, μπορεί να επαναληφθεί μετά από 2-3 χρόνια, αν όμως υπάρχουν ευρήματα, θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Αν υπάρχει πρόβλημα στην οστική πυκνότητα, συστήνονται και συμπληρωματικές αιματολογικές εξετάσεις. Σημαντικοι είναι οι δείκτες οστικού μεταβολισμού για να διερευνηθεί η φάση της απώλειας της οστικής μάζας. Ωστόσο μια ακτινογραφία στη σπονδυλική στήλη για βοηθάει στη διερεύνηση τυχόν ύπαρξης κατάγματος και άλλες εξετάσεις για προβλήματα που συνδυάζονται με την οστεοπόρωση, όπως νοσήματα θυρεοειδούς, νοσήματα μεταβολισμού του ασβεστίου, ηπατικά ή νεφρολογικά προβλήματα κ.ά.).
• Διακολπικό υπερηχογράφημα μήτρας ωοθηκών μία φορά το χρόνο (κυρίως για να ελέγχεται η κατάσταση των ωοθηκών).
Θεραπείες για τα προβλήματα υγείας στην εμμηνόπαυση
Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης είναι κατάλληλη για τα πρώτα 4 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, εάν και εφόσον υπάρχει κλιμακτηριακό σύνδρομο. Η χορήγηση για διάστημα μεγαλύτερο των 4 ετών συνδυάζεται με αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού και για καρδιαγγειακά επεισόδια.
Αν έχετε οστεοπενία ο ιατρός σας μπορεί να σας προτείνει τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής για οστεοπόρωση. Οι αποφάσεις για τη λήψη αγωγής είναι στην περίπτωση της οστεοπενίας λίγο πιο σύνθετες. Εκτός από την μέτρηση οστικής πυκνότητας ο ιατρός σας θα λάβει υπόψη του και άλλους παράγοντες για να αποφασίσει αν θα συνταγογραφήσει φάρμακα. Κυρίως θα εκτιμήσει :
→ Την ηλικία και το φύλο σας
# Αν έχετε ιστορικό κατάγματος και ην πιθανότητα κατάγματος που υπολογίζεται με τον δείκτη FRAX
→ Φάρμακα που λαμβάνετε, άλλα νοσήματα ή ιατρικές καταστάσεις που σας αφορούν
Θα εκτιμήσει επίσης τον τρόπο ζωής σας, το οικογενοιακό ιστορικό σας, ενδεχόμενη πιθανότητα για πτώση και καθώς και άλλους παράγοντες.
Έρευνες τελευταίων ετών και θεραπεία
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον εστιάζεται στους εκλεκτικούς ρυθμιστές των οιστρογονικών υποδοχέων (SERMs). Οι SERMs είναι ουσίες που αποτελούν μέγιστο επίτευγμα της φαρμακολογίας με ενδιαφέρουσες προοπτικές στην κλινική πράξη. Σε αντίθεση, με τα οιστρογόνα, που είναι μόνο αγωνιστές και τα αντι–οιστρογόνα που είναι μόνο ανταγωνιστές, οι SERMs έχουν την ικανότητα να τροποποιούν την αναμενόμενη δράση των υποδοχέων με τους οποίους συνδέονται και να ασκούν εκλεκτική αγωνιστική ή ανταγωνιστική δράση στους διάφορους ιστούς στόχους των οιστρογόνων.
Συζητήστε με τον ιατρό σας ποιο φάρμακο είναι καλό για εσάς τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Οπωσδήποτε να ζυγίσετε τα οφέλη και τους κινδύνους λήψης ή όχι της αγωγής. Επίσης, τις παρενέργειες που μπορεί να έχετε από το φάρμακο. Αν ξεκινήσετε τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει να επισκέπτεστε τον ιατρό σας τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, προκειμένου να γίνει η αξιολόγηση του θεραπευτικού αποτελέσματος και να κριθεί η συνέχιση, η αλλαγή ή ακόμα και η πλήρης διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής.
