Τί είναι;
Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο κριθάρι, στο σιτάρι, στη βρώμη και στη σίκαλη. Δυσανεξία στη γλουτένη είναι η αδυναμία του οργανισμού να πέψει τη γλιαδίνη (συστατικό της γλουτένης) που προσλαμβάνει από την τροφή.
Συνήθως τη συναντάμε με τη μορφή κοιλιοκάκης (η πιο σοβαρή μορφή της νόσου), αλλεργίας στη γλουτένη ή άλλων πιο σπάνιων περιπτώσεων. Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου εμφάνισης δυσανεξίας στη γλουτένη είναι η γενετική προδιάθεση του ατόμου (κληρονομικότητα). Τα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη παρουσιάζουν συχνά ως επιπλοκές αναιμία και οστεοπόρωση.
Η μόνη αποτελεσματική θεραπεία για αυτά τα άτομα είναι ο αποκλεισμός όλων των πηγών γλουτένης από τη διατροφή τους. Σημαντικό ρόλο στη θεραπεία διαδραματίζει η εκπαίδευση του κάθε ασθενή, ώστε να διαβάζει προσεκτικά τις ετικέτες τροφίμων, να επιλέγει τα κατάλληλα γεύματα εκτός σπιτιού και να αντικαθιστά τα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη με άλλα επιτρεπόμενα.
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ως θεραπευτική επιλογή εκτός από την κοιλιοκάκη και την ευαισθησία στη γλουτένη και σε περιπτώσεις ερπητοειδούς δερματίτιδας, συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, σε ορισμένες νευρολογικές διαταραχές και εντεροπάθειας που σχετίζεται με ανοσοανεπάρκεια (HIV).
Κοιλιοκάκη
Οι περισσότεροι ενήλικοι με κοιλιοκάκη παραμένουν αδιάγνωστοι γιατί συνήθως ή δεν επισκέπτονται το γιατρό ή υπόκεινται σε λανθασμένη διάγνωση, καθώς η νόσος έχει παραπλήσια συμπτωματολογία με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Για κάθε ασθενή διαγνωσμένο με κοιλιοκάκη, υπάρχουν άλλοι 80 οι όποιοι παραμένουν αδιάγνωστοι. Συγκεντρωτικά υπολογίζεται ότι, παγκοσμίως, τουλάχιστον 30 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από κοιλιοκάκη.
Η διάγνωση της νόσου γίνεται αρχικά με εξετάσεις αίματος (ανίχνευση ειδικών αντισωμάτων), κατόπιν με βιοψία του λεπτού εντέρου και επιβεβαιώνεται ανάλογα με την ανταπόκριση του οργανισμού στη θεραπεία.
Τα κλασσικά συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν: διάρροια, στεατόρροια και απώλεια βάρους λόγω ελλιπούς σίτισης. Άλλα προβλήματα που συχνά εμφανίζονται είναι αναιμία, οστεοπόρωση, ερπητοειδής δερματίτιδα κλπ.
Άτομα με διαγνωσμένη κοιλιοκάκη παρουσιάζουν μειωμένη οστική πυκνότητα και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καταγμάτων. Ο οργανισμός αδυνατεί να απορροφήσει* το διαιτητικό λίπος με αποτέλεσμα να μην απορροφά και τη λιποδιαλυτή βιταμίνη D.
Η συγκεκριμένη βιταμίνη μετέχει στην απορρόφηση και το μεταβολισμό του ασβεστίου και η έλλειψη της έχει ως αποτέλεσμα τη μειωμένη αξιοποίηση αυτού από τον οργανισμό. Καθώς το έντερο υφίσταται σημαντικές αλλοιώσεις, είναι δυνατόν να αναπτυχθεί ένα ποσοστό δυσανεξίας στη λακτόζη.
Διατροφή και δυσανεξία στη γλουτένη
- Για τα άτομα με δυσανοχή στη γλουτένη η ενημέρωση σε ότι αφορά τις ετικέτες τροφίμων είναι σημαντική. Στα προϊόντα που αγοράζουμε πολλές φορές δεν αναγράφεται ακριβώς ο όρος γλουτένη, αλλά μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε την πιθανή ύπαρξή της στο προϊόν από τα συμφραζόμενα (π.χ. πρωτεΐνη σίτου, σιτάλευρο, δημητριακά, κλπ).
- Τα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη συχνά υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Για την αποφυγή της, συστήνεται η κατανάλωση αναποφλοίωτου ρυζιού, οσπρίων, φρούτων με τη φλούδα, προϊόντων ολικής αλέσεως από τους επιτρεπόμενους σπόρους και πολλά υγρά.
- Μύθο αποτελεί το ότι η δίαιτα χωρίς γλουτένη μειώνει τα επίπεδα του ψευδαργύρου στο αίμα.
- Η δυσανεξία στη γλουτένη είναι μια ιδιαίτερη πάθηση που απαιτεί ιδιαίτερο τρόπο ζωής. Στην εποχή μας, ωστόσο, που αυξάνεται ραγδαία η παραγωγή προϊόντων χωρίς γλουτένη ο διατροφικός αυτός περιορισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαντασία και γνώση συνδυάζοντας τρόφιμα που επιτρέπονται.
- Ακολουθεί πίνακας με πρακτικές οδηγίες για αντικατάσταση αμυλούχων τροφίμων με γλουτένη από αμυλούχα χωρίς γλουτένη.
Συμβουλεύουν οι Γαρυφαλιά Μπελεγράτη και Ευάγγελος Παπαταξιάρχης, Διαιτολόγοι – Διατροφολόγοι
