Πλαστικά. Φαίνονται τόσο…αθώα.
Λόγω της αργής διάβρωσης ή αποσύνθεσής τους, με χρόνο βιοδιάσπασης που μετράται σε εκατοντάδες χρόνια, τα πλαστικά φαίνονται τόσο αποκομμένα από το οργανικό περιβάλλον όσο κανένα άλλο προϊόν…
Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να μαθαίνουν ότι τα πλαστικά είναι κάθε άλλο παρά αδρανή. Πλαστικές μεμβράνες και δοχεία, ιδίως αυτά που χρησιμοποιούνται σε συσκευασίες τροφίμων και καταλήγουν να θερμαίνονται ή να πλένονται συχνά, μπορεί να προκαλέσουν τη διαφυγή χημικών ουσιών στο γύρω περιβάλλον.
Ορισμένες μάλιστα από τις χημικές αυτές ουσίες μπορεί να κάνουν περίεργα πράγματα με το σώμα, μιμούμενες και διαταράσσοντας τις ορμόνες με τρόπους που ακόμη δεν έχουν πλήρως κατανοηθεί.
Οι χημικές αυτές ουσίες που βρίσκονται στα τρόφιμα και τα καταναλωτικά προϊόντα παρεμβάλλονται στη σύνθεση, το μεταβολισμό και τη δράση των ορμονών οδηγώντας σε μια απόκλιση από τους φυσιολογικούς μηχανισμούς που διατηρούν την ισορροπία του οργανισμού. Αυτές οι χημικές ουσίες ονομάζονται ενδοκρινικοί διαταράκτες.
Κοινά χαρακτηριστικά των παραπάνω συνθετικών χημικών ουσιών είναι ότι:
- διασπώνται πολύ αργά, με αποτέλεσμα να είναι παρούσες στο περιβάλλον για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να διεισδύσουν στην τροφική αλυσίδα,
- είναι υδρόφοβες και λιποφιλικές ενώσεις, ιδιότητες που τους επιτρέπουν να συγκεντρώνονται στο χώμα, αλλά και να συσσωρεύονται στο λιπώδη ιστό,
- είναι βιολογικά δραστικές ακόμη και σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις, πολύ χαμηλότερες από τα τοξικά τους επίπεδα και
- μπορεί να δρουν αθροιστικά ή συνεργατικά μεταξύ τους.
Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες έχουν ενοχοποιηθεί κυρίως για διαταραχές στο αναπαραγωγικό σύστημα (υπογονιμότητα, καρκίνος μαστού ή προστάτη, συγγενείς ανωμαλίες), αλλά και άλλων ενδοκρινικών συστημάτων, όπως στη λειτουργία του θυρεοειδούς, την παχυσαρκία και το μεταβολισμό, καθώς και την ομοιοστασία της γλυκόζης και ινσουλίνης.
Οι έγκυες γυναίκες και τα παιδιά βρεφικής ηλικίας αποτελούν τις πιο ευάλωτες ομάδες στην επίδραση των χημικών αυτών ουσιών.
Από τις πιο συχνά απαντώμενες τοξίνες στο καθημερινό, οικιακό περιβάλλον είναι η διφαινόλη Α και οι φθαλικές ενώσεις.
Η διφαινόλη Α (BPA) είναι μια ουσία που χρησιμοποιείται σε μεγάλη ποικιλία προϊόντων, όπως τα πλαστικά μπουκάλια νερού, τα πολυκαρβονικά πλαστικά δοχεία αποθήκευσης τροφίμων και σαν επίστρωση σε ορισμένες μεταλλικές κονσέρβες τροφών και αναψυκτικών.
Κάποιοι γονείς έχουν αρχίσει να αποφεύγουν ορισμένα πλαστικά, σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν τα παιδιά από τις τοξίνες. Η παγκόσμια συζήτηση για τις επιπτώσεις των πλαστικών στη δημόσια υγεία οδήγησε ορισμένους κατασκευαστές βρεφικών μπιμπερό, αλλά και δοχείων τροφίμων, να διαφημίζουν τα προϊόντα τους ως “Χωρίς διφαινόλη Α” (“BPA-free”).
Οι φθαλικές ενώσεις είναι ουσίες που προστίθενται στα πλαστικά για την αύξηση της ελαστικότητας, της διαφάνειας, της ανθεκτικότητας και της αντοχής τους. Χρησιμοποιούνται σε εκατοντάδες προϊόντα, όπως παιχνίδια, πλαστικά δάπεδα βινυλίου και τοίχους, αδιάβροχα πανωφόρια, κουρτίνες μπάνιου, απορρυπαντικά, συσκευασίες τροφίμων, φαρμακευτικών προϊόντων, καθώς και σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας, όπως το βερνίκι νυχιών, το σπρέι για τα μαλλιά, σαπούνια και σαμπουάν.
Οι παραπάνω ουσίες είναι ανησυχητικές μόνο και μόνο επειδή είναι πολύ διαδεδομένες. Σχεδόν κάθε πολίτης των αναπτυγμένων χωρών έχει κάποιο ποσό αυτών στον οργανισμό του, εν μέρει γιατί τα πλαστικά είναι πανταχού παρόντα.
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι παραπάνω χημικές ουσίες δεν είναι απαγορευμένες. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημάνουμε ότι τόσο η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) όσο και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA)των ΗΠΑ αναφέρουν ότι το όφελος από μια σταθερή πηγή καλής διατροφής δεν αντισταθμίζεται από τον πιθανό κίνδυνο της έκθεσης στη διφαινόλη Α.
Είναι σαφές ότι οι ρυθμιστικές αρχές για την ασφάλεια των χημικών προϊόντων στα τρόφιμα δεν κινούνται με ιδιαίτερα γοργούς ρυθμούς, αλλά ούτε και η βιομηχανία στο σύνολό της είναι έτοιμη να ηγηθεί αυτής της προσπάθειας.
Μέχρι να μάθουμε περισσότερα για τη βιολογική συμπεριφορά των ενδοκρινικών διαταρακτών, ας προσπαθήσουμε να προσαρμόσουμε τη δική μας για ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής, για εμάς και αυτούς που αγαπάμε και φροντίζουμε.
Συμβουλεύει ο κος Νικόλαος Μπουντουβής, Ενδοκρινολόγος
