Ο ρόλος των εμπλουτισμένων τροφίμων στη διατροφή μας

Μια νέα «μόδα» έχει εισβάλει στη διατροφή μας τα τελευταία χρόνια, επιδιώκοντας να λάβει ένα σημαντικό ρόλο στην καθημερινή μας διατροφή και να βελτιώσει την υγεία μας. Ας γνωρίσουμε τα εμπλουτισμένα τρόφιμα.

Τι είναι τα εμπλουτισμένα τρόφιμα;
Εμπλουτισμένα λέγονται τα τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά, με στόχο την ενίσχυση της συνεισφοράς τους στην υγεία και την αποδεδειγμένη μείωση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων παθήσεων. Η προσθήκη αυτή αφορά τόσο ουσίες που προϋπήρχαν στο τρόφιμο όπως ο εμπλουτισμός του γάλακτος με επιπλέον ασβέστιο όσο και νέες ουσίες που δεν υπήρχαν πριν, όπως οι φυτικές στερόλες και στανόλες σε μαργαρίνη.

Γιατί υπάρχει η ανάγκη για εμπλουτισμένα τρόφιμα;
Η έντονη ερευνητική δραστηριότητα των τελευταίων ετών δείχνει ξεκάθαρα την απομάκρυνση των Ελλήνων από τη μεσογειακή διατροφή και την υιοθέτηση διατροφικών προτύπων της Δύσης. Ως εκ τούτου, υπάρχει αύξηση των χρόνιων παθήσεων όπως καρδιαγγειακά, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ και οστεοπόρωση. Οι παθήσεις αυτές αφ’ ενός οδηγούν σε αυξημένη θνησιμότητα, αφ’ ετέρου αποτελούν μείζον θέμα δημόσιας υγείας και κοινωνικής περίθαλψης. Η ιδέα, επομένως, των εμπλουτισμένων τροφίμων βασίζεται στη λογική της πρόληψης παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με τη διατροφή, σε συνδυασμό πάντα με την κατάλληλη διατροφική αγωγή και εκπαίδευση.

Ποια θρεπτικά συστατικά προστίθενται στα τρόφιμα;
Διακρίνουμε δέκα θρεπτικά συστατικά, κάποια από τα οποία εμπλουτίζουν πληθώρα τροφίμων:
• Ασβέστιο και βιταμίνη D: Δύο κύρια θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στην υγεία και τη δύναμη των οστών μας. Τα τελευταία χρόνια ο κίνδυνος εμφάνισης οστεοπόρωσης έχει αυξηθεί σημαντικά, τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες και οφείλεται κυρίως σε χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D από την τροφή. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα και γιαούρτι) περιέχουν σημαντικές ποσότητες ασβεστίου, ωστόσο στην αγορά κυκλοφορούν προϊόντα εμπλουτισμένα σε ασβέστιο αλλά και σε βιταμίνη D, η οποία βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Χαρακτηριστικά:

*ΣΗΠ = Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη

*ΕΠ: Επαρκής Πρόσληψη Ευρωπαϊκής Ένωσης (δεν έχει ακόμα καθιερωθεί ΣΗΠ)

Δύο με τρεις μερίδες γαλακτοκομικών εμπλουτισμένων σε ασβέστιο και βιταμίνη D καλύπτουν τις καθημερινές μας ανάγκες για τα δύο αυτά συστατικά, ανεξάρτητα από την υπόλοιπη διατροφή μας.
Άλλα τρόφιμα που εμπλουτίζονται σε ασβέστιο είναι οι χυμοί φρούτων, το ψωμί και τα δημητριακά, ενώ αντίστοιχα μεγάλες ποσότητες βιταμίνης D βρίσκουμε σε μαργαρίνη και δημητριακά.
• Φυτικές στερόλες και στανόλες: Είναι ουσίες που παρεμποδίζουν την απορρόφηση της διαιτητικής χοληστερόλης στο έντερο και ως εκ τούτου συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερόλης έως 10%. Πληθώρα μελετών έχει δείξει ότι μείωση της χοληστερόλης κατά 10% μειώνει τον κίνδυνο εμφράγματος κατά 20 – 25%. Τρόφιμα εμπλουτισμένα σε φυτικές στερόλες και στανόλες είναι η μαργαρίνη, το γάλα, το γιαούρτι και ροφήματα γιαουρτιού. Η κατανάλωση 3 μερίδων καθημερινά παρέχει τα ωφέλιμα αποτελέσματα στον οργανισμό.
• Κάλιο: Ο κυριότερος ανταγωνιστής του νατρίου στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης. Η αυξημένη πρόσληψη καλίου αποβάλει το περιττό αλάτι από το σώμα μας, και εξασφαλίζει καλύτερα επίπεδα νατρίου στον οργανισμό. Η μαργαρίνη είναι το μοναδικό έως σήμερα τρόφιμο που έχει εμπλουτιστεί με κάλιο.
• Ω-3 λιπαρά οξέα: Τα «καλά» λιπαρά της διατροφής μας. Τα ω-3 λιπαρά οξέα ανήκουν στην κατηγορία των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων και η αυξημένη κατανάλωσή τους συμβάλλει στην υγεία της καρδιάς και του νευρικού συστήματος. Φυσιολογικά, πηγές των ω-3 λιπαρών οξέων είναι τα λιπαρά ψάρια, τα θαλασσινά και οι ξηροί καρποί, ενώ τρόφιμα εμπλουτισμένα σε ω-3 είναι η μαργαρίνη, τα αβγά και διάφορα αρτοσκευάσματα όπως μπισκότα, κράκερ, δημητριακά.
• Φυτικές ίνες: Είναι το κύριο συστατικό για την ομαλή υγεία του εντέρου. Μελέτες δείχνουν ότι η μειωμένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών και η προτίμηση επεξεργασμένων προϊόντων έναντι προϊόντων ολικής άλεσης οδηγεί σε μείωση της πρόσληψης φυτικών ινών, που βρίσκονται κατά κύριο λόγο σε αυτές τις κατηγορίες τροφίμων. Έτσι, διάφοροι χυμοί φρούτων, δημητριακά και μπάρες εμπλουτίζονται με επιπλέον ποσότητα φυτικών ινών.
• Πρεβιοτικά και προβιοτικά: Είναι συστατικά τροφίµων που ενισχύουν ή ενεργοποιούν ένα μεγάλο αριθµό µικροοργανισµών της εντερικής χλωρίδας και είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία του εντέρου. Ο εμπλουτισμός τους αφορά τα γαλακτοκομικά προϊόντα και ιδίως αυτά που έχουν υποστεί ζύμωση (π.χ. γιαούρτι).
• Κατεχίνες: Οι κατεχίνες είναι μια ομάδα φλαβονοειδών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Βρίσκονται σε αφθονία στο τσάι, στο οποίο όμως προστίθενται επιπλέον ποσότητες, καθώς έρευνες έχουν δείξει θετική επίδραση στην απώλεια βάρους και τη ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Ωστόσο, πρέπει να γίνει περαιτέρω έρευνα για τη δράση των κατεχινών.

Η άποψη του διαιτολόγου:
Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα μας δίνουν τη δυνατότητα να προσλαμβάνουμε ουσίες που καλύπτουν τις καθημερινές μας ανάγκες και μας προστατεύουν από διάφορες ασθένειες. Βασική μέριμνά μας οφείλει να είναι ένα ισορροπημένο πλάνο διατροφής, στα πρότυπα της μεσογειακής διατροφής, πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά και προϊόντα ολικής άλεσης, με βασική πηγή πρωτεΐνης το άπαχο κρέας και ψάρι και βασική πηγή λίπους το ελαιόλαδο. Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα μπορούν να παρέχουν πρόσθετα οφέλη στην υγεία σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη κάποιου νοσήματος όπως άτομα μεγάλης ηλικίας ή άτομα με ιστορικό μιας ασθένειας (π.χ. οστεοπόρωση).
Τέλος, ας μην ξεχνάμε τη ρήση του Ιπποκράτη «η τροφή σου να είναι το γιατρικό σου, και το γιατρικό σου να είναι η τροφή σου».

Συμβουλεύει ο κος Γιώργος Σαλταούρας, Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (BSc)