Βρογχοκήλη

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα επιπολές όργανο κάτω από το δέρμα στην πρόσθια επιφάνεια στην βάση του λαιμού. Βρίσκεται ακριβώς μπροστά από τον λάρυγγα και αποτελείται από δύο λoβούς, τον αριστερό και το δεξιό που ενώνονται μεταξύ τους με τον ισθμό.

Ο οργανισμός παίρνει το ιώδιο που προσλαμβάνει με την τροφή και το κάνει θυρεοειδικές ορμόνες: θυροξίνη(Τ4) και τριϊωδοθυρονίνη (Τ3) τις οποίες εκκρίνει στο αίμα. Όλη αυτή η διεργασία γίνεται κύρια (αλλά όχι μόνο) κάτω από την επίδραση της θυρεοτροπίνης (ΤSH) -ορμόνης που παράγεται από την υπόφυση του εγκεφάλου.

Ο θυρεοειδής είναι ένας από τους πιο σημαντικούς αδένες του ενδοκρινικού μας συστήματος. Έχει σημαντική δράση σε κάθε σύστημα του ανθρώπινου σώματος (καρδιαγγειακό- μεταβολισμός –θερμορύθμιση- μυοσκελετικό-νευρικό κλπ). Κάποιο πρόβλημα στον αδένα αυτό μπορεί να είναι η αιτία πολλών άλλων προβλημάτων στη υγεία μας.

Με τον όρο βρογχοκήλη εννοούμε την εμφανή διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα. Τόσο η ελληνική λέξη βρογχοκήλη (= κήλη των βρόγχων) όσο και αγγλική goiter (από το λατινικό gutter=λάρυγγας ) είναι προφανές ότι δεν έχουν ετυμολογική σχέση με τον θυρεοειδή αδένα.

Είναι όμως οι όροι που αρχικά (πριν ακόμα γίνουν γνωστά τα ακριβή στοιχεία της ανατομικής του αδένα) χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν μια εμφανή διόγκωση στην βάση του λαιμού.

Η διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα εκτιμάται σήμερα ακριβέστατα με το υπερηχογράφημα. Υπάρχουν πλήθος ταξινομήσεων της βρογχοκήλης.

Ανάλογα με την μορφολογία της μπορεί να είναι:

1. διάχυτη ομαλή βρογχοκήλη (χωρίς την παρουσία όζων) ή
2. οζώδης βρογχοκήλη (μονοοζώδης με την παρουσία ενός όζου ή πολυοζώδης με την παρουσία πολλαπλών όζων).

Ανάλογα με την διαταραχή στη λειτουργία του αδένα χαρακτηρίζεται μη τοξική βρογχοκήλη που δεν συνοδεύεται από διαταραχές στην λειτουργία του θυρεοειδούς (δηλαδή η έκκριση των ορμονών του είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια) και σε βρογχοκήλη με διαταραχές στην έκκριση των ορμονών (υπερθυρεοειδισμός – υποθυρεοειδισμός).

Ανάλογα της επιδημιολογικής της κατανομής χαρακτηρίζεται ενδημική βρογχοκήλη όταν η συχνότητα εμφάνισης μιας βρογχοκήλης στον γενικό πληθυσμό ξεπερνά το 10 % των κατοίκων ή σποραδική βρογχοκήλη (σε όλες τις άλλες περιπτώσεις).

Ακολουθεί μια πρακτική περισσότερο ταξινόμηση ανάλογα του αιτίου και του παθογενετικού μηχανισμού ανάπτυξης. της αρχίζοντας από τα πιο συχνά:

1. Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Οφείλεται σε αυτοάνοση καταστροφή του αδένα – δηλαδή μια διεργασία που ο ίδιος ο οργανισμός προκαλεί – και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη στο αίμα των γνωστών αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων. Εμφανίζεται συνηθέστερα με διάχυτη ή μικροπολυοζώδη βρογχοκήλη σπανιότερα σαν μονοοζώδη βρογχοκήλη. Συνήθως από τα αρχικά κιόλας στάδια της προκαλεί υποθυρεοειδισμό.
2. Πολυοζώδη βρογχοκήλη (τοξική ή μη τοξική). Είναι αποτέλεσμα της εστιακής (κατά τόπους) δηλαδή υπερπλασίας των κυττάρων του θυρεοειδούς. Η υπερπλασία αυτή προκαλεί τον σχηματισμό οζωδών σχηματισμών – «ογκιδίων» – μέσα στο θυρεοειδικό παρέγχυμα. Συνήθως οι πολυοζώδεις βρογχοκήλες είναι μη τοξικές, μπορεί όμως με την πάροδο του χρόνου οι όζοι να «αυτονομηθούν», όπως χαρακτηριστικά με ιατρική ορολογία αποκαλείται, και να αρχίσουν να υπερεκκρίνουν θυρεοειδικές ορμόνες προκαλώντας υπερθυρεοειδισμό.
3. Νόσος Graves. Πρόκειται για μια αυτοάνοση διαταραχή κατά την οποία αντισώματα που παράγει ο οργανισμός διεγείρουν τον θυρεοειδή να υπερλειτουργήσει. Συνοδεύεται συνήθως από εξόφθαλμο. Η βρογχοκήλη είναι συνηθέστερα διάχυτη και ομαλή.
4. Τοξικό αδένωμα. Βρογχοκήλη με έναν όζο οποίος υπερλειτουργεί.
5. Διάφορες άλλες μορφές θυρεοειδίτιδας όπως: υποξεία θυρεοειδίτιδα- οξεία θυρεοειδίτιδα- σιωπηλή θυρεοειδίτιδα.
6. Βρογχοκήλη από έλλειψη ιωδίου. Συνήθως είναι πολυοζώδης, ευμεγέθης και εμφανίζεται σε ορεινές περιοχές με μεγάλη απόσταση από την θάλασσα – όπου το έδαφος είναι φτωχό σε ιώδιο και η διατροφή του πληθυσμού λόγω φυσικής ή συγκοινωνιακής απομόνωσης ή άλλων κοινωνικοοικονομικών παραγόντων είναι περιορισμένη σε τοπικές διατροφικές ύλες. Τα τρόφιμα που παράγονται σε έδαφος φτωχό σε ιώδιο περιέχουν λιγότερο ιώδιο. Τείνει να εκλείψει λόγω του εμπλουτισμού διαφόρων τροφών (αλάτι κλπ) σε ιώδιο.
7. Βρογχοκήλη από περίσσεια ιωδίου. Η μεγάλη αύξηση στην διατροφική ή άλλης αιτιολογίας (π.χ. φάρμακα που περιέχουν πολύ ιώδιο- angoron) πρόσληψη του ιωδίου μπορεί να προκαλέσει βρογχοκήλη και διαταραχή στην λειτουργία του θυρεοειδούς (είτε υποθυρεοειδισμό είτε υπερθυρεοειδισμό). Αυτό είναι ιδιαίτερα συχνό στα άτομα που προϋπάρχει κάποια μορφή ήπιας θυρεοειδοπάθειας.
8. Χρήση βρογχοκηλογόνων ουσιών. Ουσίες όπως το λίθιο που χορηγείται σε ψυχιατρικούς ασθενείς, τα θειοκειανικά που περιέχονται στα τσιγάρα καθώς και άλλες ουσίες μπορούν να προκαλέσουν βρογχοκήλη.
9. Διάφορες συγγενείς βλάβες στον δρόμο της βιοσύνθεσης των ορμονών από τον θυρεοειδή. Αποτελούν σπάνιο αίτιο βρογχοκήλης.

Η ύπαρξη ενός ή πολλαπλών όζων στα πλαίσια μιας βρογχοκήλης αποτελεί από μόνο του μια ξεχωριστή οντότητα που πρέπει να αξιολογηθεί πριν αποφασισθεί οποιαδήποτε θεραπεία.

Πρέπει να αξιολογηθούν παράγοντες όπως:

το αίτιο της βρογχοκήλης (η βασική νόσος)
το μέγεθος του/των όζων- τα υπερηχογραφικά χαρακτηριστικά- ενδεχομένως η απεικόνιση του/των όζων σε σπινθηρογράφημα
η αγγείωση κλπ.

Σε πολλές περιπτώσεις ακολουθεί παρακέντηση του όζου ή των όζων μιας βρογχοκήλης με λεπτή βελόνη, προκειμένου να αποκλειστεί ή πιθανότητα κακοήθειας. Παρά την ύπαρξη σπουδαίων μεθόδων διερεύνησης της οζώδους βρογχοκήλης όπως η υπερηχοτομογραφία και το σπινθηρογράφημα, η βιοψία με λεπτή βελόνη αποτελεί την πιο καθοριστική μέθοδο για την ακριβή διάγνωση της βλάβης.

Για την θεραπεία επομένως της βρογχοκήλης συνεκτιμώνται διάφοροι παράγοντες:

1. το αίτιο και ο παθογενετικός μηχανισμός
2. το μέγεθος της βρογχοκήλης
3. η ύπαρξη όζου/ όζων και τα χαρακτηριστικά τους
4. η τυχόν διαταραχή της λειτουργίας του αδένα.

Έτσι σε μια θυρεοειδίτιδα Hashimoto με απλή βρογχοκήλη και υποθυρεοειδισμό (η πλέον συνήθης μορφή εμφάνισης της θυρεοειδίτιδας αυτής), σε μια ιωδοπενική βρογχοκήλη και σε μια βρογχοκήλη με πολλούς όζους και φυσιολογική λειτουργία του αδένα θα δοθεί θυροξίνη.

Η αγωγή με θυροξίνη έχει στόχο αφενός να υποκαταστήσει τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο φυσιολογικό σε περιπτώσεις υπολειτουργίας του αδένα αφετέρου να καταστείλει τα επίπεδα της θυρεοειδοτρόπου(TSH) ορμόνης έτσι ώστε σε μια μακροχρόνια (ετών) αγωγή να μειωθεί η βρογχοκήλη.

Σε καταστάσεις βρογχοκήλης με υπερθυρεοειδισμό (νόσος Graves –πολυοζώδη τοξική βρογχοκήλη) θα δοθούν τα λεγόμενα αντιθυρεοειδικά φάρμακα για να μειώσουμε την λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.

Αντίθετα σε βρογχοκήλες με ιδιαίτερα μεγάλους όζους (μεγαλύτερους από 4 εκ), σε βρογχοκήλες με ύποπτους όζους (ψυχρούς στο σπινθηρογράφημα κλπ) ή σε περιπτώσεις που η βιοψία των όζων αποβεί θετική για κακοήθεια ή τέλος σε περιπτώσεις που η συντηρητική αγωγή με φάρμακα δεν αποδίδει, η χειρουργική θεραπεία (θυρεοειδεκτομή) είναι η απόλυτα ενδεικνυόμενη θεραπεία.

Συμβουλεύει ο Δρ. Ιωάννης Χριστοδούλου, Ενδοκρινολόγος