Μερικά από τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον ασθενή που βρίσκεται σε κατάσταση πόνου περιλαμβάνουν, αρχικά, την εμφάνιση ενός απροσδόκητου, άγνωστου γεγονότος που απαιτεί άμεση δραστηριοποίηση από την πλευρά του ιδίου.
Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται ως καταστροφικό και εξαιρετικά απειλητικό καθώς επιφέρει ένα σοβαρό ρήγμα στο σύστημα αξιών του ατόμου, ανατρέποντας όλες τις πεποιθήσεις και προτεραιότητές του. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης, οι οποίες στο παρελθόν υπήρξαν αποτελεσματικές στην επίλυση δύσκολων προβλημάτων, δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της νέας κατάστασης.
Το άτομο κατακλύζεται από υπερβολικό άγχος και χάνει την ικανότητά του να σκεφτεί ψύχραιμα ή να αφομοιώσει πληροφορίες που του παρέχονται. Νιώθει παγιδευμένο σε μία κατάσταση που μοιάζει «αδιέξοδη» και αδυνατεί να θέσει στόχους ή/και να επεξεργαστεί εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημά του.
Εξαιτίας του έντονου αισθήματος του πόνου, συχνά νιώθει ότι «όλα τελειώνουν εδώ» ή αναφέρει ότι «τίποτα δεν έχει νόημα πια». Η αίσθηση του χρόνου διαστρεβλώνεται. Το παρελθόν εξιδανικεύεται ενώ το μέλλον μοιάζει ανύπαρκτο ή απειλητικό. Ο χρόνος παγώνει στο παρόν, μέσα στο οποίο δε διακρίνονται ούτε επιλογές ούτε λύσεις για τη διαφυγή από την αφόρητη πραγματικότητα. Εμφανίζονται δυσκολίες προγραμματισμού, σχεδιασμού και προσδιορισμού στόχων για το μέλλον.
Επιπλέον, το άτομο έχει έντονη την αίσθηση μοναξιάς και δεν είναι σε θέση να ζητήσει βοήθεια ή να επωφεληθεί της υποστήριξης που ενδεχομένως του παρέχει το περιβάλλον. Πολλοί άρρωστοι που βιώνουν το αίσθημα του σωματικού πόνου δε θυμούνται καν την παρουσία άλλων ατόμων στο πλευρό τους.
Περιγράφουν ένα υποκειμενικό αίσθημα μοναξιάς καθώς πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τους κατανοήσει. Συχνά αποσύρονται και αποξενώνονται, γεγονός που διαταράσσει τόσο τις κοινωνικές τους σχέσεις και την οικογενειακή τους ζωή όσο και τη γενικότερη λειτουργικότητά τους σε διάφορους τομείς (εργασία, ελεύθερος χρόνος, σεξουαλική δραστηριότητα κ.ά.).
Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης και ψυχοφθόρας κατάστασης, το άτομο παρουσιάζει ψυχοσωματικά συμπτώματα που είναι άμεσα συνδεδεμένα με το υπερβολικό στρες που βιώνει (απώλεια όρεξης, ύπνου, στηθαγχικό άλγος, ημικρανίες, ταχυκαρδίες, γαστρεντερικά προβλήματα, απώλεια αυτοσυγκέντρωσης κλπ.) ενώ συχνά επανεμφανίζονται ορισμένες οργανικές διαταραχές από τις οποίες πιθανόν να υπέφερε στο παρελθόν (άσθμα, έλκος στομάχου κ.λπ.).
Πως διακρίνεται ο ασθενής με πόνο και ψυχολογικές επιπτώσεις
Θα λέγαμε ότι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον ασθενή που πονά είναι:
- η ερμηνεία που ο ίδιος αποδίδει στο συγκεκριμένο γεγονός και η υποκειμενική εκτίμηση των αποθεμάτων που διαθέτει για να το αντιμετωπίσει και
- η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών αντιμετώπισης που ενεργοποιεί.
Το άτομο που βιώνει ένα γεγονός ως στρεσογόνο έχει την τάση να το ερμηνεύει ως «απειλή», δυσκολεύεται να θέσει συγκεκριμένους στόχους που αποβλέπουν στην άμεση αντιμετώπισή του και να κινηθεί προς την υλοποίησή τους ενεργοποιώντας γνώριμες στρατηγικές αντιμετώπισης που στο παρελθόν υπήρξαν αποτελεσματικές στη διευθέτηση δυσκολιών.
Οι προσπάθειες που λαμβάνουν χώρα στο παρόν δε χαρακτηρίζονται, συνήθως, ως αποτελεσματικές τόσο στη ρύθμιση των συναισθημάτων όσο και στην επίλυση του προβλήματος.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο τρόπος, με τον οποίο ο ασθενής θα βιώσει και θα επιλύσει την κατάσταση του πόνου, στην οποία έχει περιέλθει εξαρτάται από τη γενικότερη στάση του απέναντι στη ζωή.
Όταν η ζωή του χαρακτηρίζεται από τη διαρκή επιδίωξη μίας ισορροπίας, αρμονίας ή σταθερότητας, αποφεύγοντας οποιαδήποτε αλλαγή, τότε βιώνει ως ιδιαίτερα απειλητική κάθε κατάσταση ή γεγονός που δε γνωρίζει ή δεν ελέγχει. Ωστόσο, ο σωματικός πόνος είναι αναπόφευκτος και μερικές φορές απαραίτητος στη ζωή του ανθρώπου, καθώς διαταράσσει μία τάξη πραγμάτων και των ωθεί στο «άγνωστο», στην ωρίμανση, στην αναζήτηση νέων ισορροπιών και στη δημιουργία και ολοκλήρωσή του.
Συμβουλεύει η κα Βούλα Θεοφίλου, Ψυχολόγος
