Ο πυρετός δεν είναι νόσος αλλά συμπτώματα νόσου. Ο πυρετός δε χρειάζεται θεραπεία. Θεραπεία χρειάζεται η νόσος που προκάλεσε τον πυρετό.
Τι προκαλεί τον πυρετό; Η λοίμωξη ή η φλεγμονή από εξωγενή πυρετογόνα (βακτήρια, ιούς, ενδοτοξίνες, φάρμακα) προκαλούν την έκλυση ενδογενών πυρετογόνων που δρουν στον υποθάλαμο με τις προσταγλαδίνες και ρυθμίζουν σε υψηλότερα σημεία τη θερμοκρασία. Διάφοροι συνδυασμοί των πυρετογόνων και διάφορες νόσοι οδηγούν στα διάφορα πυρετικά διαγράμματα.
Όταν η θερμοκρασία αυξηθεί σε κάποιο σημείο, που λέγεται σημείο ουδό, ο οργανισμός μας απαντά την ψυχρή απάντηση δηλαδή ρίγη, αγγειόσπαση, μειωμένη περιφερειακή κυκλοφορία, κι έτσι ο οργανισμός διατηρεί την ομοιοστασία του σώματος. Η ψυχρή απάντηση μειώνει τις απώλειες θερμοκρασίας του σώματος κι έτσι αυξάνεται η θερμοκρασία σε υψηλότερο σημείο ουδό προκαλώντας έτσι τον πυρετό.
Η χορήγηση του αντιπυρετικού πρέπει να γίνεται όταν το παιδί είναι ξύπνιο. Μην ξυπνάτε ένα παιδί για να δώσετε αντιπυρετικό.
Τι είναι όμως ο πυρετός;
Ο πυρετός είναι μια απολύτως φυσιολογική απάντηση στη νόσο και ρυθμίζεται από συστατικά που παράγει ο οργανισμός του ανθρώπου όπως πυρετογόνες κυτοκίνες, παραγωγή πρωτεϊνών οξείας φάσης & ενεργοποίηση των ανοσολογικών μηχανισμών. Ο πυρετός δεν είναι μία απάντηση είναι ένα άριστο αμυντικό όπλο που ο οργανισμός μας το διαθέτει για την καταπολέμηση της λοίμωξης-νόσου.
Πώς μετριέται ο πυρετός;
Στον ορθό 38ο C, στο αυτί μεγαλύτερος από 38ο C, στο στόμα μεγαλύτερος από 37,8 ο C, στη μασχάλη μεγαλύτερος από 37,2 ο C. Η φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπου δεν είναι όλο το 24ώρο σταθερή. Μεταβάλλεται κατά 1 ο C μεγαλύτερο τις απογευματινές ώρες.
Άμεση αντιμετώπιση ή όχι;
Ο πυρετός είναι σπουδαίος αμυντικός μηχανισμός του σώματος για την καταπολέμηση των λοιμώξεων.
Όταν χορηγούμε ένα αντιπυρετικό, η θερμοκρασία στο σημείο ουδό, μειώνεται με αναστολή της έκκρισης προσταγλαδινών και προκαλεί εφίδρωση, αγγειοδιατολή, αύξηση της θερμότητας και μείωση της θερμοκρασίας του σώματος. Ένας φυσιολογικός οργανισμός δεν επιτρέπει την αύξηση της θερμοκρασίας σε επικίνδυνα για τη ζωή του επίπεδα.
Αυτό γίνεται με την παραγωγή κρυογόνων (π.χ. αργινίνη, βασοπρεσσίνη) που δρουν ως φυσικές αντιπυρετικές ουσίες διατηρώντας έτσι την ομοιοστασία της θερμοκρασίας.
Στα παιδιά αν δεν υπάρχουν εξωγενείς παράγοντες υπερθέρμανσης, σπάνια η θερμοκρασία υπερβαίνει τους 41,1 ο C. Η υπερθερμία είναι τελείως διαφορετική κατάσταση από τον πυρετό, η δε πρόγνωση και η αντιμετώπισή της είναι διαφορετική. Χαρακτηρίζεται από αδυναμία θερμορύθμισης και το σημείο ουδός του υποθαλάμου είναι φυσιολογικό.
Επίσης, οι περιφερικοί μηχανισμοί (εφίδρωση, αγγειοδιαστολή) λειτουργούν πλημμελώς και αδυνατούν να διατηρήσουν σταθερή θερμοκρασία. Αυτό συμβαίνει σε καταστάσεις που καταστέλλουν το ΚΝΣ, σε έκθεση σε υπερβολική θερμοκρασία κλειστών χώρων (π.χ. αυτοκίνητα) σε λήψη ορισμένων φαρμάκων, σε έντονη άσκηση χωρίς τη λήψη υγρών, σε έντονη εφίδρωση.
Η υπερθερμία χρειάζεται άμεση υποστηρικτική αγωγή, με αφαίρεση πηγών θερμότητας, περιτύλιξη με ψυχρές κουβέρτες και χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών.
Ένας γιατρός του περασμένου αιώνα είχε πει ότι εάν σε κάθε λοίμωξη μπορούσαμε να φτιάξουμε πυρετό δε χρειάζεται κανένα φάρμακο. Αυτό έχει κάποια επισημαντική βάση.
Πυρετός που διαρκεί πάνω από 3-5 ημέρες, σε βρέφη κάτω των 3 μηνών και πυρετός σε παιδιά ανοσοατασταλμένα, είναι σημείο που χρειάζεται προσοχή και διερεύνηση.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο πυρετός αυξάνει τη δράση πολλών παραγόντων του ανοσολογικού συστήματος. Κυρίως αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό βακτηρίων και ιών, αυξάνει την παραγωγή ουδετερόφιλων και διεγείρει την απάντηση οξείας φάσης του οργανισμού.
Η άποψη ότι η μη καλή ανταπόκριση σε αντιπυρετικά είναι ένδειξη βαριάς νόσου δεν έχει επιστημονική τεκμηρίωση.
Τα αντιπυρετικά μειώνουν τον πυρετό εξίσου σε ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή γιατί η μείωση του πυρετού μπορεί να αποκρύψει σημεία σοβαρής βακτηριακής λοίμωξης και να καθυστερήσει τη διάγνωση.
Βρέθηκε ότι το Yale Observation Scale (σύστημα αξιολόγησης βαρύτητας νόσου) που εκτιμά την ποιότητα του κλάματος, την κατάσταση ενυδάτωσης, το χρώμα και την παρουσία χαμόγελου σε ένα παιδί, μπορεί να επηρεασθεί από τη λήψη αντιπυρετικού και την επακόλουθη απυρεξία, προκαλώντας έτσι λανθασμένες εκτιμήσεις της βαρύτητας της λοίμωξης.
Τα αντιπυρετικά είναι δυνατόν να βοηθούν στη γενική κακουχία και τις μυαλγίες που π.χ. η χρήση αντιπυρετικών βοηθά στη μη επιδείνωση της υποκείμενης νόσου μια και βρέθηκε ότι στη διάρκεια της «ψυχρής απάντησης» αυξάνεται η κατανάλωση οξυγόνου και η παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Χρειάζεται ακόμη προσοχή για αφυδάτωση σε μια εμπύρετη κατάσταση, που αυξάνονται οι ανάγκες σε υγρά.
Η χρήση των αντιπυρετικών μειώνει τις ανάγκες σε υγρά. Ερχόμαστε τώρα να πούμε μερικά πράγματα για τους πυρετικούς σπασμούς. Παιδιά με πυρετικούς σπασμούς αντιμετωπίζονται από πολλούς γιατρούς με αντιπυρετικά από τα πρώτα σημεία λοίμωξης ώστε να εμποδίσουν την άνοδο του πυρετού και των πιθανοτήτων ενός νέου επεισοδίου σπασμών.
Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένες αποδείξεις για την πρακτική αυτή. Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι νοσηλευόμενοι ασθενείς με τακτική λήψη αντιπυρετικών είχαν τα ίδια ποσοστά δεύτερου επεισοδίου με ασθενείς που μόνο περιοδικά λάμβαναν αντιπυρετικά.
Άλλες μελέτες σε παιδιά 1-4 χρονών με υψηλό κίνδυνο για υποτροπιάζοντες πυρετικούς σπασμούς έδειξαν ότι η συστηματική χορήγηση ενός αντιπυρετικού ανά 6ωρο όταν η θερμοκρασία έφτανε τους 38,5ο C δεν προφύλασσε από την υποτροπή.
Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι ο πυρετός είναι ένα μόνο από τα συμπτώματα μιας νόσου. Άλλα σημεία και συμπτώματα που πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη είναι το επίπεδο δραστηριότητας του παιδιού, το αν πίνει ικανοποιητικά υγρά, το αν ουρεί επαρκώς, το είδος της αναπνοής, τυχόν εξανθήματα και το αίμα στα κόπρανα.
Η εναλλαγή των αντιπυρετικών σκευασμάτων δεν έχει επιστημονικό νόημα. Αντίθετα ο συνδυασμός τους μπορεί να αυξήσει την τοξικότητα. Η χρήση ψυχρών επιθεμάτων για την καταπολέμηση του πυρετού που πολλές φορές φέρνει δυσφορία, δεν έχει αποδειχθεί πλήρως ότι έχει ευεργετική δράση στον πυρετό. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένα χλιαρό μπάνιο μπορεί, λόγω περιφερικής αγγειοσύσπασης, να αυξήσει την εσωτερική θερμοκρασία και να προκαλέσει θερμοπληξία.
Όταν το παιδί έχει ρίγη λόγω αύξησης της θερμοκρασίας πρέπει οι γονείς να σκεπάζουν το παιδί και όταν ανέβει ο πυρετός να κάνουν το χλιαρό μπάνιο. Γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή. Επειδή μετά από όλα όσα αναφέρθηκαν μπορεί οι γονείς να μην ανησυχούν όταν το παιδί τους έχει πυρετό, πρέπει όμως να γνωρίζουν ότι η σωστή δοσολογία έχει μεγάλη σημασία.
Αναλυτικότερα και σχετικά με τις βασικές ουσίες των αντιπυρετικών πρέπει να ακολουθούνται τα κατωτέρω σχήματα:
- παρακεταμόλη κάθε 4 ώρες, όχι πάνω από 5 δόσεις το 24ωρο
- μεμφαινικό οξύ κάθε 8 ώρες, όχι πάνω από 3 δόσεις το 24ωρο
- τολφανικό οξύ κάθε 4 ώρες, όχι πάνω από 3-4 δόσεις το 24ωρο
Συμβουλεύει ο Παναγιώτης Δαζέας, Παιδίατρος
