Οι αρτηρίες είναι τα αγγεία τα οποία τροφοδοτούν τα διάφορα όργανα του σώματος με αίμα.
Οι αρτηρίες της καρδιάς διακλαδίζονται επάνω της υπό μορφή στεφάνης και ονομάζονται στεφανιαίες αρτηρίες. Το τοίχωμα των αρτηριών αποτελείται από τρεις χιτώνες: τον έσω ,το μέσο και τον έξω.
Η αθηρωμάτωση είναι πάθηση των αρτηριών και συνίσταται στην εναπόθεση λίπους στο μέσο χιτώνα, υπό μορφή πλάκας, η οποία ονομάζεται αθηρωματική πλάκα και αποτελείται από τον πυρήνα και την ινώδη κάψα (εικ.1).
Η δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας αρχίζει από την παιδική ηλικία με εναπόθεση λιπωδών κυττάρων στο τοίχωμα και τη δημιουργία λευκών γραμμώσεων.
Στην εφηβική ηλικία ορισμένες από αυτές τις γραμμώσεις μετατρέπονται σε ινώδεις πλάκες, οι οποίες είναι ακίνδυνες αλλά ορισμένες από αυτές αργότερα θα αποτελέσουν το υπόστρωμα δημιουργίας των αθηρωματικών πλακών (εικ.2).
Όπως αποδείχθηκε από νεκροτομικές μελέτες σε άτομα που πέθαναν από τροχαίο ατύχημα ή σε φονευθέντες στρατιώτες του Α Παγκοσμίου Πολέμου και του Πολέμου της Κορέας, η αθηρωμάτωση των στεφανιαίων αρτηριών υπάρχει από την ηλικία των 18- 20 ετών αλλά εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 35-40 ετών.
Ο τρόπος εκδήλωσης της νόσου εξαρτάται:
1)από το βαθμό απόφραξης, που πρέπει να είναι περισσότερο από το 75% της εγκάρσιας διαμέτρου του αυλού της αρτηρίας και
2) από το αρδευόμενο όργανο.
Εάν από την αθηρωματική πλάκα αποφραχθούν τα αγγεία των κάτω άκρων τα συμπτώματα θα είναι διαλείπουσα χωλότητα (εμφάνιση πόνου κατά τη βάδιση, ο οποίος προοδευτικά εξαφανίζεται μετά το σταμάτημα της βάδισης), η γάγγραινα.
Εάν αποφραχθούν οι αρτηρίες του εγκεφάλου, το σύμπτωμα θα είναι αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ημιπληγία). Εάν αποφραχθούν οι αρτηρίες της καρδιάς (τα στεφανιαία αγγεία), η εκδήλωση θα είναι στηθάγχη προσπάθειας (εμφάνιση οπισθοστερνικού πόνου στην κόπωση, ο οποίος προοδευτικά εξαφανίζεται με την ανάπαυση) ή με το γνωστό σε όλους έμφραγμα του μυοκαρδίου, ή με πρώτο και τελευταίο σύμπτωμα τον αιφνίδιο θάνατο.
Το αίτιο της αθηρωμάτωσης των αρτηριών είναι άγνωστο. Ύστερα από πολλές μελέτες σε ομάδες πληθυσμών παρατηρήθηκε ότι εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα τα οποία έχουν παράγοντες κινδύνου για αθηρωμάτωση των αρτηριών. Οι παράγοντες αυτοί κινδύνου είναι το κληρονομικό (υπάρχει κληρονομική προδιάθεση), η ηλικία (εμφανίζεται πιο συχνά προϊούσης της ηλικίας), το φύλο (εμφανίζεται πιο συχνά στους άνδρες παρά στις γυναίκες). Οι ανωτέρω τρεις ονομάζονται «μη τροποποιήσιμοι παράγοντες».
Επίσης, εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα που καπνίζουν, έχουν αυξημένη χοληστερίνη στο αίμα, έχουν αρτηριακή υπέρταση, πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, είναι παχύσαρκα, αγχώδη και κάνουν καθιστική ζωή. Οι ανωτέρω ονομάζονται τροποποιήσιμοι παράγοντες. Έχει δε παρατηρηθεί ότι όσους περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει ένα άτομο, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να υποστεί και αθηρωμάτωση των αρτηριών.
Πρωτογενής Πρόληψη
Δεδομένου ότι η αθηρωμάτωση των αρτηριών αρχίζει από την παιδική ηλικία και το αίτιο είναι άγνωστο, η πρόληψη (η οποία στη περίπτωση αυτή ονομάζεται πρωτογενής) θα πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία, βασισμένη στο τετράπτυχο:
- σωστή διατροφή (μεσογειακή δίαιτα)
- αποφυγή καπνίσματος
- διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους (το ιδανικό σωματικό βάρος στον άνδρα είναι: από το ανάστημα σε εκατοστά αφαιρούμε το 100, στη δε γυναίκα το 105) και
- διατήρηση καλής φυσικής δραστηριότητας με καθημερινή άσκηση.
Το ανωτέρω τετράπτυχο που εξαφανίζει τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου θα εφαρμοσθεί στον άξονα σπίτι-σχολείο, διότι το παιδί εκεί καταναλώνει τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Σε αυτή την προσπάθεια το βασικότερο ρόλο θα παίξουν η οικογένεια, το σχολείο, τα Μ.Μ.Ε. και οι διαχειριστές υγείας (γιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές).
Δευτερογενής Πρόληψη
Εάν ένα άτομο νοσήσει, τότε θα καταβληθεί προσπάθεια να μην εμφανισθεί εκ νέου η πάθηση (Δευτερογενής πρόληψη). Το άτομο θα πρέπει να εφαρμόσει υποχρεωτικά όλα τα αναφερόμενα για την πρωτογενή πρόληψη και επιπλέον να λάβει την ανάλογη θεραπευτική αγωγή που θα του συστήσει ο θεράπων ιατρός. Να τονισθεί ότι στη δευτερογενή πρόληψη, ο ασθενής πλέον, πρέπει να εφαρμόζει κατά γράμμα όλες τις οδηγίες, διότι το αποτέλεσμα της αναζωπύρωσης της νόσου δύναται να αποβεί μοιραίο.
Εικ.1 εγκάρσια τομή αρτηρίας με αθηρωμάτωση όπου βλέπουμε τον λιπώδη πυρήνα (μαύρα βέλη)και την κάψα (κόκκινα βέλη)
Εικ.2 προοδευτική αύξηση της αθηρωματικής πλάκας, όπου η έναρξή της τοποθετείται στην παιδική ηλικία και εκδηλώνεται μετά τα 35ο -40ο έτος της ζωής.
Συμβουλεύει η κα Όλγα Ιωάννα Λιόλιου, Φαρμακοποιός
