Συμβουλεύουν οι:Κλεοπάτρα Νακοπούλου BSc, DDS, MSc (oral biology), MSc (periodontology), MSc (medical aesthetics), PhD Περιοδοντολόγος – Εμφυτευματολόγος
Άννα-Μαρία Βεσαλά DMD, MSc (oral surgery&radiology), MSc (bone metabolic disease), MSc (medical aesthetics) Χειρουργός Στόματος
Οι οδοντίατροι είναι οι ιατροί του στόματος και πολλές φορές αντιμετωπίζουν συστημικά νοσήματα μέσα στο στόμα, όπου η πρόωρη διάγνωση τους είναι καταλυτική για την υγεία του ασθενούς. Ένα από αυτά είναι η οστεοπόρωση, η οποία χαρακτηρίζεται από ελάττωση της πυκνότητας και της δύναμης των οστών, με αποτέλεσμα την εύκολη δημιουργία καταγμάτων. Παρόμοια αλλά ηπιότερη κατάσταση είναι η οστεοπενία, στην οποία το οστό είναι πιο αραιό από το φυσιολογικό αλλά όχι τόσο όσο στην οστεοπόρωση.
Το οστό ως ένας ζωντανός ιστός, βρίσκεται συνεχώς σε μία κατάσταση δημιουργίας και ταυτόχρονα απορρόφησης. Όταν η απορρόφηση είναι περισσότερη από τη εναπόθεση νέου οστού, τότε το οστό «αραιώνει», δηλαδή μειώνεται η πυκνότητά του. Αυτή η κατάσταση λέγεται οστεοπενία, η οποία θα εξελιχθεί σε οστεοπόρωση αν δεν πάψουν να υφίστανται οι λόγοι που την προκαλούν. Η οστεοπενία δεν είναι ασθένεια, αλλά δείκτης αυξημένου κινδύνου για μετάβαση στην οστεοπόρωση και όσο πιο γρήγορα την αντιμετωπίσουμε, τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να προλάβουμε και να αποφύγουμε την οστεοπόρωση.
Η οστεοπόρωση βλάπτει την υγεία και των δοντιών αλλά και την αρχιτεκτονική της ίδιας της γνάθου και μπορεί να ανιχνευτεί με τη χρήση της ενδοστοματικής ακτινογραφίας. Οι πιθανές εκδηλώσεις της στην στοματική κοιλότητα είναι η περιοδοντική νόσος στους ασθενείς που έχουν τα φυσικά τους δόντια και μπορεί να εμφανιστεί ως ταχέως εξελισσόμενη, με μεγάλη κινητικότητα αυτών και περιοδοντικά αποστήματα που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε απώλεια των δοντιών. Σε ασθενείς που έχουν χάσει τα δόντια τους, εμφανίζεται ως έντονη επιταχυνόμενη οστική απορρόφηση της φατνιακής ακρολοφίας.
Η γνάθος μπορεί να προσβληθεί πριν προσβληθούν η σπονδυλική στήλη και τα μακρά οστά, ενώ τα δόντια γίνονται επιρρεπή σε, ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα και μπορεί να καταλήξουν σε απώλεια αυτών. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στις περί – και μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες αποτελούν την ομάδα στόχο της νόσου. Έρευνα έδειξε ότι από τις οστεοπορωτικές γυναίκες που είχαν τα φυσικά τους δόντια μέχρι την ηλικία των 50 ετών, το 44% απέκτησε ολική οδοντοστοιχία πριν από τα 60 χρόνια, ενώ το ποσοστό για τις μη οστεοπορωτικές ήταν μόλις 15%. Έχει βρεθεί ακόμη, ότι οι μετεμμηνοπαυσιακές οστεοπορωτικές γυναίκες χρειάζονται καινούργιες οδοντοστοιχίες 3 φορές πιο συχνά από τις μη οστεοπορωτικές.
Η οστική απορρόφηση είναι 4 φορές μεγαλύτερη στην κάτω γνάθο από την άνω.
Ο Οδοντίατρος, με την ανίχνευση και την ευαισθητοποίηση ασθενών υψηλού κινδύνου μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο τόσο στην πρόληψη όσο και στην έγκαιρη διάγνωση του νοσήματος. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει στενή συνεργασία μεταξύ των ιατρικών ειδικοτήτων που ασχολούνται με την οστεοπόρωση όπως του Ορθοπεδικού και του Ενδοκρινολόγου με τον Οδοντίατρο.
Φαρμακευτική αγωγή
Υπάρχουν αρκετές κατηγορίες φαρμάκων που δρουν προστατευτικά ή θεραπευτικά στην οστεοπόρωση.
1)Αντιοστεοκλαστικά, που αναστέλλουν την οστική απορρόφηση, όπως τα οιστρογόνα, η καλσιτονίνη και τα διφωσφονικά, που χρησιμοποιούνται ευρέως στην κλινική πράξη.
2) Οστεοπαραγωγά, που αυξάνουν την οστική παραγωγή, όπως το φθόριο, τα αναβολικά και τα ανδρογόνα.
3) Σκευάσματα βιταμίνης D για την αύξηση της απορρόφησης Ca από το έντερο.
4) Συμπληρώματα Ca.
5) Νεότερες εξελίξεις στην θεραπευτική αντιμετώπιση του νοσήματος αποτελούν η παραθορμόνη, η αυξητική ορμόνη, οι αυξητικοί παράγοντες, οι κυτοκίνες και οι τροποποιημένες μορφές οιστρογόνων και ανδρογόνων απαλλαγμένες από τις ανεπιθύμητες δράσεις.
Υπάρχουν κίνδυνοι για τα δόντια από τις θεραπείες αυτές;
Σε πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων, τα φάρμακα αυτά μπορεί να προκαλέσουν οστεονέκρωση της γνάθου, μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στο στόμα, όπως εξαγωγές και τοποθέτηση εμφυτευμάτων. Η αλήθεια είναι ότι στο 90% των περιπτώσεων οστεονέκρωσης που έχουν αναφερθεί, αφορούσαν μεγάλες δόσεις φαρμάκων και συνύπαρξη κακοηθειών (καρκίνος οστού ή προστάτη) ή πολλαπλούν μυέλωμα.
Ειδικά για τους ασθενείς αυτούς, πρέπει να αποφεύγονται επεμβατικές οδοντιατρικές θεραπείες για όσο διάστημα λαμβάνουν αντιοστεοκλαστική θεραπεία για αυτό το λόγο πρέπει να προηγείται ενδελεχής οδοντιατρικός έλεγχος πριν τη λήψη των φαρμάκων.
Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η/ο ασθενής θα πρέπει να παραμένει σε στενή συνεργασία με τον/την Οδοντίατρο του και να αναφέρει τυχόν μεταβολές που παρατηρεί.
Τι είναι η οστεονέκρωση των γνάθων που σχετίζεται με λήψη αντιοστεολυτικών φαρμάκων (MRONJ);
Η οστεονέκρωση της γνάθου είναι μία περιοχή νεκρού εκτεθειμένου οστού που δεν επουλώνεται (κλείνει) για περισσότερο από 6-8 βδομάδες. Πολλές είναι οι αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν στην νέκρωση του οστού όπως η ακτινοβολία, ο χρόνιος ερεθισμός και η μόλυνση, η κακή αιμάτωση και η λήψη κάποιων φαρμάκων. H οστεονέκρωση των γνάθων που σχετίζεται με λήψη φαρμάκων (Medication Related Osteonecrosis of the Jaws, MRONJ) είναι μία επιπλοκή της θεραπείας με αντιοστεολυτικά φάρμακα σε ασθενείς που τα παίρνουν ή τα έπαιρναν από το στόμα ή ενδοφλέβια. Αν και η συχνότητα εμφάνισης της είναι πολύ χαμηλή θεωρείται πολύ σοβαρή επιπλοκή λόγω της δυσκολίας αντιμετώπισης της.
Η ασθένεια έχει χωριστεί σε 4 στάδια:
1. Το στάδιο 0 στο οποίο δεν υπάρχει εκτεθειμένο οστό αλλά πόνος, οίδημα και συμβατά ακτινολογικά ευρήματα.
2. Το στάδιο 1 στο οποίο το εκτεθειμένο οστό δεν δημιουργεί ούτε ερεθισμό ούτε μόλυνση των μαλακών ιστών γύρω του.
3. Το στάδιο 2 που η περιοχή γύρω από το εκτεθειμένο οστό είναι επώδυνη, ερεθισμένη και συνοδεύεται από φλεγμονή ή και λοίμωξη των μαλακών ιστών.
4. Το στάδιο 3 που υπάρχει μεγάλο μέρος εκτεθειμένου οστού, συνήθως με κινητικότητα, εκτεταμένη οστεόλυση, εγκατεστημένη λοίμωξη των μαλακών ιστών και σχηματισμένο συρίγγιο ακόμα και παθολογικό κάταγμα.
Ο ασθενής μπορεί να παραπονιέται μόνο για εκτεθειμένο οστό αλλά και – ανάλογα με το στάδιο της νόσου – για εντοπισμένο πόνο, για οίδημα και φλεγμονή των ούλων και του βλεννογόνου ή ακόμα και κινητικότητα δοντιών που προηγούμενα ήταν σταθερά.
Πρόληψη της οστεονέκρωσης
Ο οδοντίατρος θα πρέπει πάντα να ενημερώνεται από τον ασθενή εφόσον ξεκινάει ή θα ξεκινήσει θεραπεία με διφωσφονικά ή δενοσουμάμπη, είτε από το στόμα είτε ενδοφλέβια.
Πριν την έναρξη της θεραπείας επιβάλλεται μία λεπτομερής οδοντιατρική εξέταση και η αποκατάσταση όλων των οδοντιατρικών προβλημάτων για να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα χειρουργικής παρέμβασης στο στόμα κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Καμία κινητή προσθετική εργασία δεν θα πρέπει να τραυματίζει ή να πιέζει και θα πρέπει να αφαιρείται και να καθαρίζεται καλά κάθε βράδυ.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας η στοματική υγιεινή είναι ιδιαίτερα σημαντική για αυτούς τους ασθενείς και επιβάλλονται οι τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο για προληπτικούς ελέγχους. Ο ασθενής πρέπει να ενημερώνεται από τον θεράποντα οδοντίατρό του, ώστε να μπορεί να ελέγχει μόνος του το στόμα του για σημεία και συμπτώματα της νόσου, όπως πόνο πρήξιμο ή εκτεθειμένο οστό. Η έγκαιρη αναγνώριση του προβλήματος επιτρέπει στο Στοματικό Χειρουργό να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα το πρόβλημα.
Οι ασθενείς πρέπει να αναζητήσουν θεραπεία όταν δουν τα κάτωθι συμπτώματα:
- Πόνος, Οίδημα (πρήξιμο) των ούλων ή της γνάθου
- Τραυματισμός των ούλων που δεν επουλώνεται
- Κινητικότητα δοντιών
- Αποκάλυψη Οστού
Ειδικά για τους ασθενείς αυτούς θα πρέπει να αποφεύγονται επεμβατικές οδοντιατρικές θεραπείες για όσο διάστημα λαμβάνουν αντιοστεοκλαστική θεραπεία εκτός εάν υπάρχει επείγον πρόβλημα και πάντα κατόπιν συνεννοήσεως με τον θεράποντα ιατρό τους.
Διάγνωση της οστεοπόρωσης γίνεται από:
- Κλινική εξέταση
- Ακτινογραφικά: Πανοραμική – Ενδοστοματική – Υπολογιστική Τομογραφία Κωνικής Δέσμης (CBCT)
Υπάρχει μια φυσική μέθοδος ενίσχυσης της γνάθου, η οποία βασίζεται σε αιμοπεταλιακά συμπυκνώματα και ανήκει στο κομμάτι της αναγεννητικής ιατρικής.
Τα αιμοπεταλιακά συμπυκνώματα και κυρίως το PLATELET RICH PLASMA- PRF, ως το πλέον εξελιγμένο πρωτόκολλο, χρησιμοποιεί το αίμα του ιδίου του ασθενή για να φτιάξει το δικό του μόσχευμα και να γεμίσει το μετεξακτικό κενό, ώστε να αποφύγουμε την οστεονέκρωση των γνάθων. Η διαδικασία είναι απλή και ανώδυνη για τον ασθενή η οποία όμως μπορεί να του προσφέρει γρήγορη, εύκολη και αποτελεσματική κάλυψη καθώς και επούλωση του εκτεθειμένου οστού. Ο ασθενής πρέπει να χρησιμοποιεί το PRF σε χειρουργικές επεμβάσεις στα οστά των γνάθων ώστε να προλάβει την οστεονέκρωση, διότι αυτό περιέχει αυξητικούς παράγοντες και βλαστοκύτταρα που επιταχύνουν την επούλωση.
