Η οστεοπόρωση που εμφανίζεται κατά την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία είναι μια πολύ σπάνια νόσος και εκτιμάται ότι η επίπτωση είναι μέχρι 8 με 10 περιστατικά ανά 1.000.000 γεννήσεις.
Συγκεκριμένα, η νόσος αυτή πλήττει την μητέρα είτε κατά το τέλος της εγκυμοσύνης είτε αμέσως μετά τον τοκετό, κατά τον θηλασμό. Έχει παρατηρηθεί ότι 2 στις 3 περιπτώσεις η νόσος εμφανίζεται αμέσως μετά τον τοκετό, δηλαδή κατά την φάση της γαλουχίας.
Πρόκειται για μια «θορυβώδη» κατάσταση που χαρακτηρίζεται από συναισθηματική φόρτιση καθώς η νεαρή μητέρα βρίσκεται σε με μια αναπάντεχα δύσκολη κατάσταση, όπου σε πολλές περιπτώσεις η ίδια αδυνατεί να κρατήσει και να φροντίσει το παιδί της.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Σε κλινικό επίπεδο η νόσος εμφανίζεται με πολύ έντονο πόνο στη μέση, δηλαδή ισχυρή ραχιαλγία, η οποία συνήθως συμβαίνει μέσα στον πρώτο μήνα από τον τοκετό. Ο πόνος αυτός διαφέρει από τον πόνο μιας απλής οσφυαλγίας και πολλές φορές δεν επιτρέπει στην γυναίκα να ξαπλώσει ή ακόμη και να κρατήσει το μωρό της.
Κατά κανόνα υπάρχει καθυστέρηση στη διάγνωση, γιατί οι μαιευτήρες δεν είναι τόσο εξοικειωμένοι με τη νόσο, οπότε θεωρούν ότι είναι μια απλή οσφυαλγία και συνήθως η διάγνωση γίνεται 1.5-2 μήνες μετά τον τοκετό, όπου συνεχίζεται ο πόνος και δεν ανταποκρίνεται στα συνήθη αναλγητικά.
Τότε συνήθως η γυναίκα απευθύνεται σε κάποιον ορθοπεδικό, ο οποίος με μια απλή ακτινογραφία ή και μαγνητική τομογραφία διαπιστώνει ότι έχει πολλαπλά σπονδυλικά κατάγματα. Αυτή είναι και η πιο συνηθισμένη έκφανση της οστεοπόρωσης από εγκυμοσύνη ή γαλουχία. Υπάρχει όμως και μια άλλη μορφή που ονομάζεται παροδική οστεοπόρωση της εγκυμοσύνης.
Τι είναι η παροδική οστεοπόρωση της εγκυμοσύνης;
Η παροδική οστεοπόρωση αφορά στα ισχία και κάνει οστικό οίδημα στις κεφαλές των μηριαίων. Αυτό μπορεί να εμφανιστεί είτε στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ή αμέσως μετά τον τοκετό. Δημιουργεί δυσχέρεια στην βάδιση και πολύ έντονο πόσο στο ισχίο και θυμίζει την παροδική οστεοπόρωση που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε στιγμή στην ζωή του κάθε ανθρώπου.
Η μορφή αυτή είναι από τις περιπτώσεις που μπορεί να εμφανιστεί κατά την εγκυμοσύνη και γαλουχία. Η συγκεκριμένη μορφή δεν χρήζει κάποιας αγωγής αλλά περνάει από μόνη της με περιορισμό των κινήσεων του ασθενούς, ενώ παράλληλα απαιτείται αυξημένη προσοχή για αποφυγή πτώσεων.
Πότε εμφανίζεται η οστεοπόρωση από εγκυμοσύνη ή γαλουχία;
Κατά κανόνα, η νόσος εμφανίζεται στην πρώτη εγκυμοσύνη (75-80% των περιστατικών) και συνήθως δεν επανεμφανίζεται αργότερα σε δεύτερη εγκυμοσύνη. Υπάρχει ένα ποσοστό 15-20% που μας καταδεικνύει ότι σε μια επόμενη εγκυμοσύνη μπορεί να επανεμφανιστεί η νόσος, αλλά αυτό οφείλεται συνήθως σε κάποια προϋπάρχουσα πάθηση του σκελετού, η οποία βγαίνει στην επιφάνεια, λόγω της εγκυμοσύνης.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η ατελής οστεογένεση, που σε ήπιες μορφές, δεν έχουν δείξει στον ασθενή συμπτώματα. Κατά την εγκυμοσύνη όμως, επειδή δημιουργείται μια λόρδωση στην γυναίκα λόγω της προόδου της εγκυμοσύνης και επειδή χάνει αρκετή οστική μάζα ιδιαίτερα κατά τη γαλουχία (μπορεί να χάνει 1-2% το μήνα, ενώ στην εμμηνόπαυση το χειρότερο σενάριο απώλειας είναι 2-3% το χρόνο) κάνει την εμφάνιση της η οστεοπόρωση.
Έτσι μπορεί στις γυναίκες αυτές να εμφανιστούν πολλαπλά σπονδυλικά κατάγματα με σημαντική απώλεια ύψους, ακόμη και απώλεια 4-5 cm.
Πώς αντιμετωπίζουμε την νόσο αποτελεσματικά;
Εφόσον η ασθενής κάνει τις απαραίτητες εξετάσεις και γίνει η διάγνωση τα επόμενα βήματα που θα πρέπει να γίνουν είναι τα εξής:
- Διακοπή θηλασμού (όποτε αυτό είναι εφικτό) διότι η μεγάλη οστική απώλεια συμβαίνει κατά τον θηλασμό.
- Διόρθωση του ελλείμματος ασβεστίου και βιταμίνης D που έχει δημιουργηθεί.
- Χρήση κηδεμόνα για σταθεροποίηση (ιδανικά όχι άκαμπτους, θέλουμε να έχουν κάποια κινητικότητα)
- Συζήτηση με τον θεράποντα γιατρό για φαρμακευτική αγωγή. Κάποιες φορές κρίνεται απαραίτητο και άλλες όχι.
Στις περιπτώσεις που η οστική μάζα είναι πολύ χαμηλή ή υπάρχουν πολλαπλά κατάγματα χορηγείται στους ασθενείς αναβολική αγωγή, η οποία έχει ίσως την καλύτερη ανταπόκριση,δεν αποθηκεύεται στον σκελετό, οπότε δεν θα δημιουργήσει πρόβλημα σε μια μελλοντική εγκυμοσύνη.
Επίσης μπορεί να χορηγηθούν, τα οποία φαίνονται να είναι ασφαλή και αποτελεσματικά, αλλά σε μια επόμενη εγκυμοσύνη θα πρέπει να έχουν διακοπεί 6-12 μήνες πριν. Ο λόγος είναι ότι οι ουσίες αυτές αποθηκεύονται στον σκελετό και ακόμα και όταν διακόψουμε τη λήψη τους, ανακυκλώνονται στο αίμα για κάποιο διάστημα και μπορούν να μεταφερθούν στο έμβρυο μέσω του πλακούντα.
Τι πρέπει να προσέξουμε σε μια δεύτερη εγκυμοσύνη;
- Θα πρέπει η γυναίκα να παρακολουθείται να έχει ικανοποιητικά επίπεδα ασβεστίου και βιταμίνης D.
- Θα πρέπει να μην θηλάσει μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά το ελάχιστο που απαιτείται.
- Να παρακολουθείται το νεογνό ώστε αν έχει κάποιο έλλειμμα ασβεστίου κατά τη γέννηση να διορθωθεί εγκαίρως.
Είναι κληρονομική η οστεοπόρωση από εγκυμοσύνη και γαλουχία;
Συχνά αναφέρεται ότι υπάρχει ιστορικό στη μητέρα αλλά είναι γενικά ασαφές.
Τι ρόλο παίζει η διατροφή που έχουμε ακολουθήσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας;
Σε ακραία σενάρια διατροφικών επιλογών όπως είναι η vegan διατροφή κι αν το άτομο δεν προσλαμβάνει καθόλου ασβέστιο και βιταμίνη D μπορεί να πυροδοτηθεί μια τέτοια κατάσταση. Επίσης, οι γυναίκες που έχουν ιστορικό νευρογενούς ανορεξίας ακόμη και αν τώρα είναι καλύτερα και έχουν κατορθώσει να μείνουν έγκυες, ξεκινούν την εγκυμοσύνη με πολύ ελλειμματικό σκελετό και μπορούν να συμβούν κατάγματα.
Υπάρχει κάποια κατάλληλη άσκηση που μπορούμε να ακολουθήσουμε;
Σαν άσκηση προτείνουμε ήπια δραστηριότητα και μια πολύ καλή επιλογή είναι το κολύμπι που δημιουργεί αποφόρτιση του σκελετού.
Πώς εντάσσουμε την ειδικότητα του ενδοκρινολόγου σε μια τέτοια κατάσταση;
Ένας ενδοκρινολόγος μπορεί να εξαντλήσει τον έλεγχο για δευτεροπαθείς αιτίες, που σημαίνει ότι κάποιες φορές υπάρχουν άλλες αιτίες που την φέρνουν την οστεοπόρωση στην επιφάνεια.
Θα πρέπει να αποκλείσει γενετικά νοσήματα, τα οποία χρειάζονται έλεγχο και σε συγγενείς πρώτου βαθμού ή να ανιχνευθούν στίγματα της νόσου, για παράδειγμα διαταραχές της ακοής που μπορεί να οδηγήσουν σε άλλα νοσήματα με προηγούμενα κατάγματα που βέβαια μπορεί να έχουν και προεκτάσεις γενετικής καθοδήγησης για το νεογνό ή σε μελλοντικές εγκυμοσύνες.
Εάν φανεί ότι υπάρχει δευτεροπαθής αιτία, είναι πολύ πιθανόν σε μια επόμενη εγκυμοσύνη να επανεμφανιστούν όλα αυτά κι αυτό πλέον μπορεί να οδηγήσει την μητέρα ακόμη και σε αναπηρία.
Για παράδειγμα μια νέα γυναίκα ηλικίας 30 ετών με 3-4 σπονδυλικά κατάγματα, τα οποία δεν πρόκειται να αποκατασταθούν ποτέ, θα έχει εξωτερική παραμόρφωση και μια σοβαρή αναπηρία που θα την ακολουθεί εφ’ όρου ζωής.
Κλείνοντας, να τονίζω πως οι ασθενείς με οστεοπόρωση από εγκυμοσύνη/γαλουχία θα πρέπει να κάνουν ενδελεχή έλεγχο και να είναι σε συνεχή επαφή με τον γιατρό τους, καθώς απαιτείται μακροχρόνια παρακολούθηση.
Συμβουλεύει ο Δρ. Συμεών Τουρνής, Ενδοκρινολόγος, ΕΕΠΜΣ, Πανεπιστήμιο Αθηνών.
