Οι ακτινογραφίες στην οστεοπόρωση. Ό,τι πρέπει να γνωρίζω !
Η οστεοπόρωση, αυτή η μεταβολική νόσος των οστών, απασχολεί πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση για τις γυναίκες ή την ηλικία των 50 ετών για τους άνδρες. Είναι σιωπηλή ως νόσος, χωρίς εμφανή συμπτώματα. Μέχρι το κάταγμα…
Γνωρίζουμε από επιδημιολογικές μελέτες ότι μία στις δύο γυναίκες και ένας στους πέντε άνδρες άνω των 50 ετών, θα υποστεί τουλάχιστον ένα κάταγμα, που οφείλεται στην οστεοπόρωση, μέχρι το τέλος της ζωής του. Επίσης, γνωρίζουμε ότι κάθε τέτοιο κάταγμα αυξάνει την πιθανότητα για μελλοντικό νέο οστεοπορωτικό κάταγμα από 2 έως 5 φορές.
Αυτά τα κατάγματα αφορούν σχεδόν όλα τα οστά του σώματος (εκτός του κρανίου και των φαλάγγων των άκρων). Επειδή συχνά είναι αποτέλεσμα κακώσεων χαμηλής βίας, είναι πιθανόν να μην διαγνωσθούν εγκαίρως (ή και καθόλου), επειδή η/ο ασθενής υποεκτιμά την κάκωση και δεν προσέρχεται στον ιατρό. Παράδειγμα – δυστυχώς πολύ συχνό – είναι τα κατάγματα των σπονδύλων της θωρακικής και της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης (Εικόνες 1 και 2).
Αυτά τα κατάγματα συνήθως είναι αποτέλεσμα καθημερινών δραστηριοτήτων, πολύ συχνά χωρίς ούτε καν πτώση στο έδαφος. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι όταν η γιαγιά σκύβει και σηκώνει το εγγονάκι της.
Μάλιστα όταν αργότερα αποκαλύπτονται τυχαία σε ακτινολογικούς ελέγχους που γίνονται με αφορμή άλλα νοσήματα, οι ασθενείς δεν θυμούνται κάποιο τραυματισμό.
Όπως φαίνεται και στα ανωτέρω παραδείγματα, το πρώτο κάταγμα έφερε αργότερα και το δεύτερο, με αποτέλεσμα την κύφωση, τον πόνο και την δυσχέρεια ακόμη και της αυτοεξυπηρέτησης, σε μερικές περιπτώσεις.
Είναι λοιπόν απαραίτητο να προσέρχεται κανείς σε γιατρό, για κλινική εξέταση και πιθανό ακτινολογικό έλεγχο, μετά από κάθε περίπτωση κακώσεως, ιδίως αν αυτή προκαλεί πόνο που ανθίσταται στα συνήθη αναλγητικά, πέραν των 1-2 ημερών. Η έγκαιρη έναρξη αντιοστεοπορωτικής αγωγής θα προλάβει τον μεγαλύτερο αριθμό των νέων καταγμάτων. Σύμφωνα δε με οδηγία του I.O.F. (International Osteoporosis Foundation), κάθε άτομο πρέπει να υποβάλλεται σε ακτινολογικό έλεγχο θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης σε περίπτωση επίμονης ραχιαλγίας ή/και οσφυαλγίας, σε περίπτωση διαπίστωσης απώλειας ύψους πάνω από 4 εκατοστά ή σε περίπτωση κύφωσης, ιδιαίτερα αν αυτή επιδεινώνεται.
Ούτως ή άλλως η απλή ακτινογραφία αποτελεί ένα από τα κύρια διαγνωστικά μέσα για την οστεοπόρωση. Ιδίως δε αν τελικά διαγνωσθεί οστεοπόρωση σε κάποιο άτομο, είναι σκόπιμο να υποβάλλεται σε πλαγιο-πλάγιες (profil) απλές ακτινογραφίες θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης, με σκοπό αυτές να αποτελούν την «αρχική εικόνα», έτσι ώστε για κάθε μελλοντική ακτινογραφία να υπάρχει συγκριτική εικόνα από το παρελθόν.
Οι απλές ακτινογραφίες αποκαλύπτουν συνήθως τα κατάγματα, διότι απεικονίζουν με αρκετή ακρίβεια τα οστά. Επίσης είναι η βασική διαγνωστική εξέταση για τις αρθροπάθειες όλου του σώματος (απεικονίζουν την στένωση του μεσαρθρίου διαστήματος, οστεόφυτα, συνδεσμόφυτα και εκφυλιστικές οστικές κύστεις παρααρθρικά). Όμως πολλές φορές αποδεικνύονται πολύτιμα διαγνωστικά εργαλεία και για άλλα νοσήματα (π.χ. νεφρολιθιάσεις, οξεία κοιλία, ιγμορίτιδες κ.α.).
Ωστόσο, δεδομένου ότι οι απλές ακτινογραφίες σημαίνουν ακτινοβόληση του ατόμου με ακτίνες Χ (ιοντίζουσα ακτινοβολία), ανακύπτουν κάποια εύλογα ερωτήματα, σχετικά με την ασφάλεια.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι κάθε στιγμή της ζωής δεχόμαστε ακτινοβόληση από διάφορες πηγές. Η πιο σημαντική από αυτές είναι το ραδιενεργό ραδόνιο που υπάρχει στην επιφάνεια της γης και στα δομικά υλικά, συμμετέχει δε σε πάνω από το 30% της συνολικής ακτινοβολίας που θα δεχθούμε στην διάρκεια της ζωής μας. Κατ’ αντιστοιχία και σε μικρότερα ποσοστά ευθύνονται άλλες πηγές, όπως η ακτινοβολία γ του εδάφους, η κοσμική ακτινοβολία, διάφορα ισότοπα που εισέρχονται στο σώμα μας κ.α., αφήνοντας περίπου ένα 30% για ιατρογενή ακτινοβολία. Άρα ουσιαστικά μπορούμε να «ελέγξουμε» μόνο αυτό το τελευταίο 30% του συνόλου.
Είναι γνωστό ότι κύρια πηγή αυτής της ιατρογενούς ακτινοβολίας είναι οι αξονικές τομογραφίες. Ακολουθούν οι απλές ακτινογραφίες.
Υπάρχουν ορισμένες ομάδες του πληθυσμού που είναι βιολογικά πλέον ευάλωτες στα βλαπτικά αποτελέσματα της ακτινοβολίας, όπως τα παιδιά και οι έγκυες. Στην περίπτωση βέβαια της οστεοπορώσεως, σπανιότατα οι ασθενείς θα προέρχονται από αυτές τις ομάδες. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συγκεκριμένα προληπτικά μέτρα και διαδικασίες για την προστασία τους. Ο θεράπων ιατρός θα εκτιμήσει σε κάθε περίπτωση την σχέση κόστους/οφέλους πριν παραγγείλει τις ακτινογραφίες και ο ακτινολόγος θα λάβει όλα τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα κατά την εκτέλεση, ώστε να μειώσει την βλαπτική επίδραση.
Μια άλλη διάσταση του θέματος είναι η οικονομική. Μέχρι στιγμής τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν όλο ή το 85% του κόστους, ανάλογα με το πού γίνεται η εξέταση, η οποία ούτως ή άλλως είναι φθηνή.
Η εκτέλεση των απλών ακτινογραφιών είναι γενικά γρήγορη και εύκολη διαδικασία, που προϋποθέτει μόνο την απαλλαγή του προς ακτινοβόληση μέλους από μη ακτινοδιαπερατά αντικείμενα και ρούχα.
Συμπερασματικά, η απλή ακτινογραφία 119 χρόνια μετά την ανακάλυψή της, αποτελεί πολύτιμο διαγνωστικό εργαλείο και για την οστεοπόρωση.
Συμβουλεύει ο κος Χρήστος Κοσμίδης, Χειρ. Ορθοπεδικός
