Πολλές φορές αναρωτιόμαστε ως γονείς τι καλύτερο πρέπει να κάνουμε, ώστε να μας εμπιστεύονται για να μιλήσουν και για να αποτραπούν να προβούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως είναι η χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Ιδίως από την ηλικία των 9 ετών και μετά, προχωρώντας προς την εφηβεία, τα παιδιά έχουν να διαχειριστούν, τόσο την επιρροή των συνομηλίκων τους, όσο και τη δική τους προσπάθεια για αυτονομία, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να αμφισβητούν τα όρια των γονέων.
Αυτό βέβαια, αποτελεί μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας της ανάπτυξης, όπως και η αμφιθυμία που τη συνοδεύει στα παιδιά.
Ακολουθούν μερικές συμβουλές, που μας βοηθούν να αποφύγουμε ενδεχόμενους μελλοντικούς κινδύνους:
- Πρωταρχικής σημασίας είναι η ύπαρξη ειλικρινούς επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, έτσι ώστε να κυλά σε κάθε έκφανση της συνύπαρξης και το παιδί να μη φοβάται να μιλήσει με τους γονείς του για να εκφράσει σκέψεις, προβληματισμούς ή φόβους. Προϋπόθεση, βέβαια, σε αυτό είναι να είναι ανοιχτοί οι γονείς στο άκουσμα ανησυχιών και προβλημάτων, για να έχει δυνατότητα το παιδί να νιώσει ασφαλές σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και στη συνέπεια μιας αποκάλυψης. Είναι σημαντικό να εκφράζει τα συναισθήματά του, όποια κι αν είναι.
- Η κάθε συζήτηση πρέπει να γίνεται σε κλίμα ηρεμίας, συμπόνοιας και αγάπης, όσο δύσκολα θέματα κι αν αναδύονται.
- Το ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον, που έχει οικοδομηθεί σε κανόνες και όρια για όλα τα μέλη μιας οικογένειας, από το οποίο απουσιάζει κάθε μορφής βία, ακόμη κι αν αντιδρούν κάποια μέλη, είναι το μόνο που μπορεί να δημιουργήσει ξεκάθαρα όρια και ασφάλεια στα μέλη της, ιδίως όταν έχει διασαφηνιστεί πότε ορισμένες συμπεριφορές δεν γίνονται αποδεκτές, αλλά και τις επιπτώσεις αυτών. Οφείλουμε να εξηγούμε στο παιδί μας ποιες επιλογές μας θεωρούμε σωστές και γιατί.
- Μειώνουμε στο σπίτι μας τα επίπεδα συγκρούσεων και άγχους, ώστε να αποτελεί πλαίσιο ασφάλειας και ευημερίας, που υποδέχεται απόψεις και κοινωνικές συναναστροφές.
- Συνεχής διατήρηση επαφών με το σχολείο του παιδιού μας, τους δασκάλους και τους γονείς των συμμαθητών του για να δημιουργήσουμε γέφυρες επικοινωνίας και ενδυνάμωσης σχέσεων παιδιών και γονέων. Εμπλεκόμαστε στη ζωή του παιδιού μας, για να γνωρίζουμε τις παρέες του και τους γονείς των φίλων του. Το σχολείο παίζει έναν από τους πιο καθοριστικούς ρόλους στη γενικότερη ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και στο αίσθημα του «ανήκειν» του παιδιού, όταν μια οικογένεια αντιμετωπίζει συναισθηματικές δυσκολίες.
- Όταν δεν γνωρίζουμε απαντήσεις, απαντάμε ότι δεν τις γνωρίζουμε, διότι δεν είμαστε παντογνώστες γονείς, ούτε τα καταφέρνουμε όλα. Θα μπορούσαμε όμως να βρούμε απαντήσεις μαζί με το παιδί μας. Ο τρόπος αυτός τα βοηθά να μάθουν να αναζητούν βοήθεια, όποτε τη χρειάζονται.
- Μπορούμε να μιλήσουμε ανοιχτά στο παιδί μας για τους σύγχρονους κινδύνους, όπως της χρήσης ναρκωτικών ή αυτός του διαδικτύου, καθώς το διαδίκτυο έχει αποβεί τεράστιο εργαλείο επιρροής παιδιών και εφήβων. Η γονεϊκή εποπτεία και επίβλεψη είναι τόσο ουσιαστική, που μπορεί να καθορίσει στο μέλλον την ανάπτυξη και τη λειτουργικότητα του παιδιού μας σε όλα τα επίπεδα.
- Αν το παιδί μας επιθυμεί να μάθει περισσότερα για τις ναρκωτικές ουσίες, θα μιλήσουμε μαζί του με βάση όλες τις έγκυρες πληροφορίες που έχουμε, ώστε να τις εξετάσουμε από κοινού και να το βοηθήσουμε να αξιολογήσει πληροφορίες που δέχεται από συνομηλίκους, μέσα ενημέρωσης, περιβάλλον. Αν δεν είμαστε σε θέση να το κάνουμε, υπάρχουν δομές, όπως τα Κέντρα Πρόληψης, με εξειδικευμένο προσωπικό, που μπορεί να δώσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σε μας και το παιδί μας.
- Βοηθάμε το παιδί μας να ανακαλύψει ικανότητες, να ενισχύσει δεξιότητες και ταλέντα, για να αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του δημιουργικά ή να χαλαρώνει με κάτι ευχάριστο, ώστε να εκφράζει συναισθήματα σε αυτά και να μην τα διοχετεύει σε επιλογές επικίνδυνες με άσχημες συνέπειες, όπως είναι η χρήση ουσιών.
- Ενισχύουμε και ανταμείβουμε τις θετικές πρωτοβουλίες/επιλογές του παιδιού μας με σεβασμό, και επαινούμε κάθε προσπάθεια με ευγένεια. Δεν επαινούμε μόνο την επιτυχία. Οι υψηλές προσδοκίες του παιδιού μας είναι σημαντικές, αλλά εξίσου θεμελιώδεις είναι και οι προσπάθειες που καταβάλλονται, ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος. Η αγάπη για την προσπάθεια ενισχύει την πιθανότητα να επαναλάβει κάτι και να μην τα παρατά με μια αποτυχία.
- Ενισχύουμε την αυτονομία του παιδιού μας μέσα από την προσπάθεια, για να μάθει να στηρίζεται στις δυνάμεις του, για να αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του και τις συνέπειες αυτών που μπορεί να έχουν απέναντι σε άλλους ανθρώπους και το ευρύτερο περιβάλλον.
- Μαθαίνουμε στο παιδί μας ότι οι δυσκολίες και τα προβλήματα έχουν λύση και απάντηση, δηλαδή αντιμετώπιση. Αυτό θα το βοηθήσει να μειώσει τα επίπεδα άγχους του και να μάθει ότι οφείλει στον εαυτό του να διαχειρίζεται τις δυσκολίες του.
- Μαθαίνουμε στο παιδί μας να λέει «ΟΧΙ» και όχι μόνο «Ναι», ώστε να μην επιτρέπει σε άλλους να χειραγωγείται ή να το υποτιμούν ή να μειώνει τις δικές του δυνατότητες έναντι άλλων παιδιών, προκειμένου να γίνει αρεστό σε άλλους. Έτσι χτίζει «υγιείς» σχέσεις, θέτοντας σαφή όρια και κανόνες, όπως έκανε γι’ αυτό η οικογένειά του. Το ίδιο θα κάνει στις φιλίες που θα αναπτύξει, είτε ως παιδί κι αργότερα ως ενήλικας στις επιλογές των σχέσεών του. Με αυτόν τον τρόπο, μαθαίνει πως έτσι προστατεύει τον εαυτό του.
Τα παραπάνω είναι μόνο ορισμένα παραδείγματα στάσεων και συμπεριφορών απέναντι στο παιδί μας, ώστε να μάθει υγιείς τρόπους επικοινωνίας.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό είναι ότι μέσα από αυτές, είναι δυνατό να γεμίσει αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του, για να αποκτήσει θετική εικόνα για τον εαυτό του, με όλα του τα γνωρίσματα, τα χαρακτηριστικά του και τις αδυναμίες του, και να τον αγαπήσει για να τον φροντίζει. Έτσι, θα σέβεται και θα φροντίζει τον υπόλοιπο κόσμο γύρω του.
Αναμφισβήτητα, οι γονείς είναι τα πρότυπα των παιδιών. Αν δεν βρουν αυτά τα πρότυπα στους γονείς, τα παιδιά θα τα ψάξουν αλλού. Κι επειδή είμαστε τα πρότυπα των παιδιών μας, οι δικές μας συνήθειες στον τρόπο αντιμετώπισης της ζωής, είτε της χαράς, είτε της λύπης, επηρεάζουν σαφώς και όσα πράττουν τα παιδιά μας. Άρα, επηρεάζουν την ανάπτυξή τους και την εξέλιξή τους ως ενήλικες καθοριστικά.
Τα αγαπάμε κι είμαστε κοντά τους.
Συμβουλεύει η κα Αλεξάνδρα Κατσούλη, Νοσηλεύτρια Ψυχ. Υγείας- Ψυχολόγος, Εγκληματολόγος MSc, Διεθνής Σύμβουλος Ουσιοεξαρτησης
