Εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με χρόνιο πόνο πτέρνας, γόνατος, ισχίου, μέσης, αυχένα.
Αυτό που όλοι επιθυμούν είναι να σταματήσουν να νιώθουν τον πόνο. Ευτυχώς υπάρχουν πλέον πολλοί τρόποι διαχείρισης αυτόύ. Όμως, για να είναι αποτελεσματικοί, θα πρέπει να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται με σωστό και συστηματικό τρόπο για τον κάθε έναν χωριστά.
Γιατί πονάμε;
Όταν για οποιονδήποτε λόγο ερεθιστούν ελεύθερες νευρικές απολήξεις, διεγείρονται οι αισθητικές ίνες του πόνου και παράγονται σήματα πόνου, τα οποία ταξιδεύουν από τα νεύρα του προσβεβλημένου μέρους του σώματος στον εγκέφαλο, οπότε και δημιουργείται η αίσθηση του πόνου.
Η ένταση του πόνου είναι ανάλογη με τη σοβαρότητα του τραυματισμού του προσβαλόμενου μέρους του σώματος (Rene Descartes). Αυτή η θεωρία μπορεί να θεωρηθεί εν μέρει σωστή μόνο για συγκεκριμένους τύπους τραυματισμού και για τον οξύ πόνο που προκαλείται και μόνο. Ο χρόνιος πόνος είναι πολύ διαφορετικός. Είναι επίμονος και προκαλείται από καταστάσεις, όπως ινομυαλγία ή αρθρίτιδα.
Πονάμε όσο αισθανόμαστε;
Πριν τα σήματα καταφέρουν να φτάσουν στον εγκέφαλο περνάνε μέσα από τις “πύλες ελέγχου” του νωτιαίου μυελού, οι οποίες ανοίγουν και κλείνουν υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων. Όταν οι πύλες είναι ανοιχτές, τα σήματα του πόνου κατορθώνουν να περάσουν και να φτάσουν στον εγκέφαλο, οπότε ο πόνος είναι έντονα αισθητός. Όταν οι πύλες είναι κλειστές, τα σήματα του πόνου δεν μπορούν να ολοκληρώσουν το ταξίδι τους προς τον εγκέφαλο, με συνέπεια να μειώνεται ή και να μη δημιουργείται καθόλου η αίσθηση του πόνου (Ronald Melzack και Patrick Wall).
Και λίγο Παθοφυσιολογία: Τουλάχιστον δύο τύποι νευρικών ινών θεωρείται ότι μεταφέρουν την πλειονότητα των σημάτων πόνου στο νωτιαίο μυελό:
- Οι Aδ ίνες, οι οποίες μεταφέρουν ηλεκτρικούς παλμούς-σήματα με υψηλή ταχύτητα, έως και 65 Km/h. Ο πόνος γίνεται αντιληπτός 0.1 sec μετά το ερέθισμα (οξύς πόνος). Καθώς το μήνυμα του πόνου φτάνει στο φλοιό του εγκεφάλου, δίνεται εντολή άμεσης αντίδρασης για τη μείωση του πόνου.
- Οι C ίνες, οι οποίες μεταφέρουν ηλεκτρικούς παλμούς με χαμηλή ταχύτητα, έως 5 km/h. Ο πόνος γίνεται αντιληπτός 1 sec μετά το ερέθισμα (χρόνιος ή αμβλύς πόνος).
Αρχικά, ο χρόνιος πόνος ταξιδεύει πάνω στις ίνες χαμηλής ταχύτητας, με συνέπεια να προκαλεί αίσθημα αμβλύ πόνου, καύσης, ή και μουδιάσματος. Όταν όμως φτάσει στον εγκέφαλο, ακολουθεί το δρόμο προς τον υποθάλαμο και το λιμπικό σύστημα. Ο υποθάλαμος ελέγχει την έκκριση των ορμονών του στρες, ενώ το λιμπικό σύστημα διαχειρίζεται τα συναισθήματα.
Πως ενεργοποιείται ο έλεγχος των πυλών του χρόνιου πόνου;
Όπως είπαμε και παραπάνω, οι “πύλες” που ελέγχουν εάν ο χρόνιος πόνος θα φτάσει στον εγκέφαλο, επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες.
Για παράδειγμα, αν κάποιος βιώνει χρόνιο πόνο στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, οι χειρομαλάξεις, τα ζεστά ή τα ψυχρά επιθέματα, ο ηλεκτρικός ερεθισμός, ο βελονισμός και ο ηλεκτροβελονισμός στην περιοχή, όταν γίνονται με το σωστό τρόπο και εξοπλισμό, προσφέρουν ανακούφιση. Αυτό συμβαίνει γιατί με τις παραπάνω μεθόδους ενεργοποιούνται νευρικές ίνες που στέλνουν πληροφορίες πίεσης, επαφής και ερεθισμού που φτάνουν ταχύτατα στον εγκέφαλο με συνέπεια να υπερκαλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των μηνυμάτων πόνου που μεταφέρονται μέσω των C-ινών.
Πως επηρεάζει ο τρόπος ζωής το χρόνιο πόνο;
Εκτός από τις περιφερικές παρεμβάσεις, όπως ο ηλεκτρικός ερεθισμός, οι πύλες του πόνου ελέγχονται και από ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες, π.χ. σε περιόδους άγχους ή στρες, ο εγκέφαλος, μέσω του νωτιαίου μυελού, στέλνει σήματα που ενισχύουν τα σήματα πόνου και ανοίγουν τις πύλες.
Αντίθετα, σε περιπτώσεις ψυχικής ευαιξίας ή έντονης σωματικής άσκησης, τμήματα του στελέχους του εγκεφάλου αναστέλλουν ή καλύπτουν το σήμα του πόνου παράγοντας ενδορφίνες. Σε περίπτωση τραυματισμού π.χ. κατά τη διάρκεια ενός σημαντικού αγώνα, η αίσθηση του πόνου “αναβάλλεται” έως και το τέλος του αγώνα.
Παράγοντες που ανοίγουν τις πύλες και προκαλούν αύξηση της αίσθησης του πόνου
- Αισθητικοί-Επικριτικοί, όπως οι κακώσεις, η απραξία, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, τα προβλήματα μηχανικής του σώματος.
- Γνωσιακοί-Ερμηνευτικοί, όπως η εστίαση στο χρόνιο πόνο, η έλλειψη ενδιαφερόντων, η έντονη ανησυχία για τις αιτίες του πόνου, οι αρνητικές σκέψεις.
- Συναισθηματικοί-Συγκινησιακοί, όπως η κατάθλιψη, ο θυμός, το άγχος, το στρες, η απογοήτευση, η ματαίωση.
Παράγοντες που κλείνουν τις πύλες και προκαλούν μείωση της αίσθησης του πόνου - Αισθητικοί-Επικριτικοί, όπως η έντονη δραστηριότητα, η χρήση κατάλληλων φαρμακευτικών σκευασμάτων, η άσκηση, η χαλάρωση.
- Γνωσιακοί-Ερμηνευτικοί, όπως τα πολλαπλά ενδιαφέροντα, οι θετικές σκέψεις, η απόσπαση της προσοχής από τον πόνο.
- Συναισθηματικοί-Συγκινησιακοί, όπως η θετική στάση ζωής, η αντιμετώπιση της κατάθλιψης, η πεποίθηση ότι ο πόνος δεν είναι επικύνδυνος, η διαχείριση του στρες.
Και μην ξεχνάτε: Ο εγκέφαλος σας είναι, έξυπνος! Γνωρίζει ποιός πόνος δεν είναι επικίνδυνος. Η αίσθηση πίεσης από τα σφιχτά παπούτσια που φορέσατε το πρωί, μεταφέρεται ταχύτατα ως σήμα οξύ πόνου στον εγκέφαλο. Σύντομα όμως τη θέση του παίρνει ένας αμβλύς πόνος και μετά το πρώτο ή το δεύτερο φλυτζάνι καφέ, οι πύλες κλείνουν κι ο εγκέφαλος, ο οποίος γνωρίζει ότι τα σφιχτά παπούτσια δε θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητά σας… δίνει προτεραιότητα σε ποιο σημαντικά θέματα.
Ο εγκέφαλος σας είναι ευαίσθητος. Ο χρόνιος πόνος επιλέγει το δύσκολο δρόμο, τον υποθάλαμο που ελέγχει την έκκριση των ορμονών του στρες και το λιμπικό σύστημα που διαχειρίζεται τα συναισθήματα. Αυτή είναι και μια από τις αιτίες που ο χρόνιος πόνος της μέσης είναι έντονος σε περιόδους στρες και άγχους.
Η φαρμακευτική η ιατρική τεχνολογία και η εμβιομηχανική παρέχουν πλέον πολλούς και αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης του πόνου. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Συμβουλεύει ο κος Γιώργος Μαρινάκης, Κλινικός Εμβιομηχανικός
