Δρ. Αναστασία Κοτσοπούλου, Ψυχολόγος Ιδρύτρια και διευθύντρια του Σύγχρονου Κέντρου Υποστήριξης Εκπαίδευσης Έρευνας και Εποπτείας Στρ. Αλ. Παπάγου 97, Άγιος Δημήτριος, Επιστημονικός Συνεργάτης Συλλόγου Πεταλούδα
Τι είναι η κατάθλιψη;
Πρόκειται για μια διαταραχή, μια ασθένεια, που επηρεάζει το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού. Η κατάθλιψη συχνά ξεκινά με την απώλεια ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης, που μπορεί να συνδυαστεί με κάποια αλλαγή στην ζωή π.χ. θάνατο, χωρισμό, απώλεια δουλειάς. Το άτομο μπορεί να βιώνει έντονη και ανεξήγητη κούραση και αισθήματα αναξιότητας, ανεπάρκειας, ανημπόριας, ενοχής. Αυτό που παρατηρείται εύκολα είναι μια θλίψη και μελαγχολία που εγκαθίστανται στην καθημερινότητα και το άτομο αποσύρεται από κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις. Παράλληλα το άτομο νιώθει αβοήθητο, η αίσθηση ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο εντείνεται και βιώνει απελπισία. Γι’αυτό το λόγο έχουμε και σύνδεση της κατάθλιψης με αυτοκτονικά επεισόδια.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Όταν μιλάμε για καταθλιπτική διαταραχή, αναφερόμαστε σε συγκεκριμένα συμπτώματα και ενδείξεις που μπορεί να είναι είτε σωματικά είτε συναισθηματικά και συνήθως διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Η κατάθλιψη, όπως και άλλες διαταραχές, δεν βιώνεται με τον ίδιο τρόπο από όλους. Συγκεκριμένα, τα συμπτώματα της κατάθλιψης, μεμονωμένα μπορούν να επηρεάσουν πολλούς ανθρώπους. Όταν όμως είναι συχνά, συσσωρευμένα, επαναλαμβανόμενα και εντονότερα τότε μιλάμε για διάγνωση κατάθλιψης. Συνοψίζονται ως εξής:
✓ Συνεχώς κακή διάθεση
✓ Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενεργητικότητας
✓ Απώλεια ενδιαφερόντων, τίποτα δεν έχει νόημα
✓ Απώλεια ευχαρίστησης σε πράγματα που πριν ήταν πηγή ευχαρίστησης
✓ Το άτομο αισθάνεται αβοήθητο
✓ Το άτομο αισθάνεται άχρηστο, ανίκανο
✓ Μείωση σεξουαλικής διάθεσης
✓ Ενοχές
✓ Άγχος (με τη μορφή εσωτερικής δυσφορίας, φόβου, αισθήματος επικείμενου κινδύνου).
✓ Αρνητική στάση απέναντι στον εαυτό του
✓ Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης
✓ Ανικανότητα λήψης αποφάσεων
✓ Κακή μνήμη
✓ Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
✓ Επιβράδυνση
✓ Κούραση/ έλλειψη ενεργητικότητας
✓ Διαταραχές ύπνου
✓ Διαταραγμένη όρεξη (Απώλεια/αύξηση βάρους)
Ποιές μορφές κατάθλιψης υπάρχουν;
✓ Μείζων καταθλιπτική διαταραχή: έντονα συμπτώματα που υπάρχουν καθημερινά για διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων και συνοδεύονται από αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα του ατόμου.
✓ Άτυπη Κατάθλιψη: υπάρχει συναισθηματική αντίδραση σε ένα θετικό συμβάν, ωστόσο, χαρακτηρίζεται κυρίως από υπερευαισθησία στην κοινωνική κριτική και την απόρριψη, αύξηση του βάρους, υπερυπνια και βαριά άκρα.
✓ Δυσθυμική διαταραχή (επίμονη καταθλιπτική διαταραχή): καταθλιπτική διάθεση που διαρκεί τουλάχιστον δύο χρόνια.
✓ Περιγεννητική (επιλόχεια) καταθλιπτική διαταραχή: καταθλιπτική διαταραχή με έναρξη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή μετά τον τοκετό.
✓ Ψυχωσική κατάθλιψη: βαριά καταθλιπτική διαταραχή που συνοδεύεται από κάποια μορφή ψυχωσικών συμπτωμάτων.
✓ Εποχιακή κατάθλιψη: ξεκινά τους χειμερινούς μήνες επηρεάζει περίπου το 2% του πληθυσμού και οφείλεται στην αλλαγή της θερμοκρασίας και τη μειωμένη ηλιοφάνεια.
✓ Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή :δηλαδή η εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων όπως περιγράφονται στο 3, λίγες μέρες πριν την έναρξη της έμμηνου ρύσης.
✓ Ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή: όπου τα συμπτώματα δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
✓ Υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή: όπου τα συμπτώματα είναι μεν σημαντικής βαρύτητας, δεν διαρκούν όμως αρκετά ώστε να πληρούν τα κριτήρια της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
✓ Μεταψυχωσική καταθλιπτική συνδρομή: η εμφάνιση δηλαδή καταθλιπτικών συμπτωμάτων ως συνέχεια ενός ψυχωτικού επεισοδίου.
✓ Κ.α.
5. Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης;
Για την κατάθλιψη, όπως και για άλλες διαταραχές, δεν υπάρχει ένας λόγος, μία αιτία που οφείλεται για την εκδήλωσή της. Ορισμένοι από τους κυριότερους παράγοντες, που θεωρούνται αίτια της κατάθλιψης, είναι οι εξής:
1. Γενετικοί παράγοντες. Βιολογικοί παράγοντες.
α) Έχει βρεθεί ότι μερικές ασθένειες μπορεί να ευθύνονται για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Οι ασθένειες αυτές δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και επηρεάζουν την λειτουργία των περιοχών του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το συναίσθημα π.χ. Παθήσεις του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, (όπως η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκας, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο), ενδοκρινικές και μεταβολικές παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός, λοιμώξεις που δρουν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα,( όπως το Aids και η λοιμώδης μονοπυρήνωση), μερικές μορφές καρκίνου (π.χ παγκρέατος).
β) Επιστημονικές έρευνες συνδέουν τη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών με την κατάθλιψη. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος δύο νευροδιαβιβαστών, της νοραδρεναλίνης και της σεροτονίνης.
2. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.
α) Πρώιμες εμπειρίες που σχετίζονται με κάποια σημαντική απώλεια (πχ. Θάνατος αγαπημένου προσώπου, διαζύγιο γονέων) και τις οποίες το άτομο τις βίωσε ως έντονα αρνητικές, πιθανόν το καθιστούν περισσότερο ευάλωτο σε ανάλογες εμπειρίες και αυξάνουν την πιθανότητα να εμφανίσει κατάθλιψη ως απάντηση σε αυτές
β) αρνητικά γεγονότα ζωής, όπως θάνατος αγαπημένου προσώπου, διάλυση προσωπικής σχέσης, ανεργία, οικονομικές δυσκολίες, σε συνδυασμό με την υποκειμενική αίσθηση αδυναμίας αντιμετώπισής τους αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη.
γ) κακοποίηση κλπ.
Με ποιους τρόπους αντιμετωπίζεται;
Η διάγνωση της κατάθλιψης δεν είναι πάντοτε εύκολη υπόθεση, γιατί μπορεί να την μπερδεύουμε με το άγχος, τη θλίψη, το φυσιολογικό πένθος ή με άλλες παθήσεις, τα συμπτώματα των οποίων μοιάζουν.Η καλύτερη λύση είναι η επίσκεψη σε ένα ψυχίατρο που θα καταγράψει το ιστορικό και τα συμπτώματα και θα προτείνει την κατάλληλη θεραπεία. Υπάρχει ένας μύθος πως η κατάθλιψη δεν θεραπεύεται. Δεν είναι αλήθεια. Για τον κάθε ασθενή είναι διαφορετική η αντιμετώπιση που εξαρτάται από το ιστορικό, την αιτία και τις αντοχές του καθενός. Συχνά, η θεραπεία της κατάθλιψης επιτυγχάνεται με αντικαταθλιπτικά φάρμακα ή με ψυχοθεραπεία ή με συνδυασμό των δύο.
