Είναι η ζάχαρη εθιστική;
Το τελευταίο χρονικό διάστημα κατακλυζόμαστε συχνά από πληροφορίες που παρουσιάζουν τη ζάχαρη ως εξαρτησιόγονο ουσία όμοια με τα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Μάλιστα με βάση το σκεπτικό αυτό η ζάχαρη συχνά στοχοποιείται ως ο κύριας γενεσιουργός αιτία παχυσαρκίας.
Είναι όμως η αλήθεια τόσο απλή; Οφείλεται στη ζάχαρη η εμφάνιση της παχυσαρκίας;
Πριν πολλές δεκαετίες διατυπώθηκε από τον Μένκεν η άποψη ότι για κάθε σύνθετο ερώτημα υπάρχει μία άποψη απλή, ξεκάθαρη και…. λάθος. Αυτό ισχύει και για τη σχέση της παχυσαρκίας και της ζάχαρης. Η αλήθεια είναι ότι η εμφάνιση παχυσαρκίας οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Τα παχύσαρκα άτομα δεν είναι σωστό να αποδίδουν σε μόνο μία παράμετρο είτε γενετική είτε συμπεριφορική το υπερβάλλον σωματικό βάρος!
Τα δημοσιεύματα στον τύπο που θέτουν τη ζάχαρη στο στόχαστρο πρωτοεμφανίστηκαν όταν μία μελέτη σε αρουραίους έδειξε ότι η κατανάλωση ζάχαρης συνδέεται με σωματικές και συμπεριφορικές αλλαγές που προσομοιάζουν εκείνες του εθισμού. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι η ζάχαρη προκαλούσε διέγερση στο σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο πράγμα το οποίο οδηγεί τον αρουραίο σε εθισμό. Ο καθηγητής ειδικός σε θέματα ψυχολογίας της διατροφής Benton David αναλύει σε πρόσφατο δημοσίευμα του στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Clinical Nutrition το κατά πόσο μπορούμε με βάση τη μελέτη στους αρουραίους να καταλήξουμε στο ίδιο συμπέρασμα και για τους ανθρώπους.
Η πραγματικότητα είναι πως όχι, είναι λάθος να κάνουμε άκριτη αναγωγή μίας μελέτης σε αρουραίους σε ανθρώπους. Γιατί; Πρώτον οι αρουραίοι -διαβάζοντας καλύτερα τη μελέτη- αποδεικνύεται ότι το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου τους διεγειρόταν εξίσου σε όλα τα ευχάριστα γευστικά ερεθίσματα (π.χ. λιπαρών, αλμυρών) και όχι μόνο στη ζάχαρη. Στους ανθρώπους, που είναι βέβαια ακόμα πιο σύνθετοι οργανισμοί, το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου διεγείρεται σε όλα τα ευχάριστα ερεθίσματα και όχι μόνο στα ναρκωτικά και το αλκοόλ αλλά για παράδειγμα και στη θέα ενός όμορφου άντρα ή γυναίκας. Επομένως η απλή αναγωγή των συμπερασμάτων από αρουραίους σε ανθρώπους δεν είναι σωστή. Δεύτερον φαίνεται ότι οι νευρώνες που διεγείρονται στο σύστημα ανταμοιβής της ζάχαρης είναι εντελώς διαφορετικοί στους ανθρώπους σε σχέση με εκείνους που διεγείρονται από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ.
Εκτός από το μοντέλο του εθισμού υπάρχουν μήπως άλλα στοιχεία που θέτουν τη ζάχαρη στο στόχαστρο; Για πολλά χρόνια υπήρχε η πεποίθηση ότι η υψηλή σε υδατάνθρακες δίαιτα συνδέεται με παχυσαρκία. Μη ξεχνάμε ότι και η ζάχαρη είναι υδατάνθρακας. Όμως συνολικά πλέον το ερευνητικό ενδιαφέρον στο αντικείμενο επικεντρώνεται στα τρόφιμα τα οποία είναι πλούσια σε λιπαρά είτε είναι αλμυρά (π.χ. λουκανικόπιτα) είτε γλυκά (π.χ. τούρτα) καθώς το λίπος αποδίδει στον οργανισμό πολύ περισσότερες θερμίδες σε σχέση με τη ζάχαρη.
Συμπερασματικά τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δεν αποδεικνύουν ότι το άτομο που υπερκαταναλώνει ζάχαρη κινδυνεύει να εθιστεί από τη ζάχαρη και να οδηγηθεί στην παχυσαρκία. Οι επιστήμονες που εργάζονται με πειραματόζωα εξάγουν προσεκτικά συμπεράσματα από τα αποτελέσματα των μελετών τους συχνά όμως ο γενικός πληθυσμός εσφαλμένα βιάζεται. Η παχυσαρκία είναι νόσος που χρειάζεται να αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά όμως η αιτιολογία της είναι σύνθετη. Απλουστεύσεις του τύπου ότι οφείλεται αποκλειστικά στη ζάχαρη δεν είναι σωστές και δίνουν λανθασμένο μήνυμα στο πληθυσμό.
Συμβουλεύει η κα Δρ. Αμαλία Τσαγκάρη, Κλινική Διαιτολόγος ΓΝΑ «ΚΑΤ», EFAD/ICDA Εκπρόσωπος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων
