Διατροφή και οστεοαρθρίτιδα: Πώς συνδέονται; Ποια τρόφιμα να επιλέγω και ποια να αποφεύγω;
Τι είναι η οστεοαρθρίτιδα;
Η οστεοαρθρίτιδα είναι η πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας .Είναι μια ομάδα μηχανικών ανωμαλιών που συνεπάγονται υποβάθμιση των αρθρώσεων (του αρθρικού χόνδρου και του υποχόνδριου οστού). Τα συμπτώματα της μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στις αρθρώσεις, ευαισθησία και δυσκαμψία. Τα παραπάνω συμπτώματα περιορίζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου. Ο πόνος, η δυσκαμψία και η ευαισθησία των αρθρώσεων είναι αιτία χρόνιας αναπηρίας. Πολλοί συχνά οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα αναζητούν πληροφορίες για το πώς η διατροφή μπορεί να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν το χρόνιο αυτό νόσημα το οποίο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα τους.
Απώλεια σωματικού βάρους & οστεοαρθρίτιδα
Ακρογωνιαίος λίθος της διατροφικής υποστήριξης ασθενών με οστεοαρθρίτιδα είναι η επίτευξη και διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Πρόσφατες μεγάλες μελέτες σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα κατέδειξαν ότι η απώλεια βάρους μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του πόνου που νιώθουν οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα στις αρθρώσεις. Για έναν παχύσαρκο ασθενή με οστεοαρθρίτιδα η απώλεια σωματικού βάρους συνιστά συχνά ένα δύσκολο βήμα, εντούτοις τα πιθανά οφέλη στην καθημερινότητα του ασθενούς με οστεοαρθρίτιδα από την απώλεια του σωματικού βάρους αξίζουν την επίπονη προσπάθεια . Το επόμενο ερώτημα για τους παχύσαρκους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα είναι πόσο βάρος πρέπει να χάσουν προκειμένου να βιώσουν πιθανή ανακούφιση από τα συμπτώματα της νόσου. Αν και σε ότι αφορά το σωματικό βάρος στόχος των παχύσαρκων και υπέρβαρων ατόμων με οστεοαρθρίτιδα συστήνεται να είναι το φυσιολογικό, φαίνεται ότι ακόμα και μικρή απώλεια βάρους της τάξης του 5% του αρχικού σωματικού βάρους μπορεί να επιφέρει βελτίωση στο πόνο και την λειτουργικότητα. Για παράδειγμα σε ασθενή με οστεοαρθρίτιδα που ζυγίζει 100 κιλά η απώλεια βάρους 5 κιλών μπορεί να οδηγήσει βελτίωση των συμπτωμάτων της οστεροαρθρίτιδας. Στο σημείο αυτό βέβαια θα πρέπει να τονιστεί ότι η ήπια ύφεση των συμπτωμάτων, δηλαδή του πόνου, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με την απώλεια σωματικού βάρους, δε συνεπάγεται και καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι ασθενείς με ακρίβεια την πιθανή αποτελεσματικότητα των διαφόρων προσεγγίσεων.
Συμπληρώματα διατροφής & οστεοαρθρίτιδα
Με μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί να δείτε να γράφονται πολλά για τα πλεονεκτήματα της χρήσης διαφόρων σκευασμάτων και συμπληρωμάτων στη μείωση των συμπτωμάτων της οστεοαρθρίτιδας. Πολλές εναλλακτικές παρεμβάσεις (διατροφικές και με βάση τα βότανα σε μορφή συμπληρώματος) έχουν ερευνηθεί ως εναλλακτικές ή συμπληρωματικές θεραπείες για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας. Εντούτοις, υπάρχουν λίγα στοιχεία που υποστηρίζουν τα πλεονεκτήματα για τις περισσότερες εναλλακτικές θεραπείες.
Για παράδειγμα, αρχίζοντας με τις αντιοξειδωτικές βιταμίνες, Σε ότι αφορά τη συμπληρωματική λήψη αντιοξειδωτικών βιταμινών (π.χ. βιτ Α, Ε ή συνδυασμού σεληνίου και ACE ) τα ερευνητικά δεδομένα δεν υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της συμπληρωματικής χορήγησης τους. Οι ασθενείς δε φαίνεται να επωφελούνται από την κατανάλωση συμπληρωμάτων βιταμίνης Α, Ε, σεληνίου ή συνδυασμού των παραπάνω. Στο σημείο αυτό όμως θα πρέπει να γίνει μία παρένθεση: υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη λήψη συμπληρωμάτων αντιοξειδωτικών βιταμινών και στη διαιτητική τους πρόσληψη. Ανεξάρτητα από την χρησιμότητα των συμπληρωμάτων για τα παραπάνω θρεπτικά συστατικά, οι ασθενείς πρέπει να στοχεύουν στην κάλυψη των ημερήσιων αναγκών τους στις παραπάνω βιταμίνες μέσω ενός υγιεινού και ισορροπημένου διαιτολογίου. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι πολύτιμες αποθήκες αντιοξειδωτικών βιταμινών και κάθε ένα ξεχωριστό φρούτο και λαχανικό έχει διαφορετική περιεκτικότητα και συνδυασμό μικροθρεπτικών συστατικών. Όταν καταναλώνουμε επομένως ποικιλία και όχι μόνο ένα είδος φρούτου ή λαχανικού λαμβάνουμε παράλληλα και μεγαλύτερη ποικιλία βιταμινών και μετάλλων.
Γλυκοζαμίνη & χονδροιτίνη & οστεοαρθρίτιδα
Εάν και πολλοί ασθενείς με οστεροαρθρίτιδα έχουν διαβάσει και ακούσει πληθώρα για τα οφέλη της θειικής γλυκοζαμίνης και χονδροιτίνης στη διαχείριση της οστεροαρθρίτιδας, τα ερευνητικά δεδομένα παραμένουν ανεπαρκή για να μπορούν να χορηγηθούν ως μέρος της θεραπείας της οστεοαρθρίτιδας.
Σε ότι αφορά τη γλυκοζαμίνη, περιορισμένα ερευνητικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η γλυκοζαμίνη ίσως να συμβάλει σε μέτρια βελτίωση των συμπτωμάτων και στην καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου. Όταν όμως καλούμαστε να αποφασίσουμε για το αν θα πάρουμε ή όχι συμπλήρωμα θειικής γλυκοζαμίνης θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι αν και υπάρχουν ενδείξεις αποτελεσματικότητας της εν λόγο ουσίας, η ανακούφιση από τα συμπτώματα και η καθυστέρηση της εξέλιξης της νόσου είναι μικρής έκτασης – το μικρό αυτό φαινόμενο στις βιοιατρικές επιστήμες ονομάζεται χαμηλής κλινικής σημασίας. Για το λόγο αυτό και οι διαιτολογικοί επιστημονικοί φορείς όπως ο Βρετανικός Διαιτολογικός Σύλλογος δε συστήνει τη συστηματική συμπληρωματική χορήγηση της σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα.
Τα ερευνητικά δεδομένα δεν έχουν επίσης καταδείξει θετική επίδραση της θειικής χονδροιτινής ούτε του συνδυασμού γλυκοζαμίνης και θειικής χονδροιτίνης σε σχέση με placebo στην αντιμετώπιση του πόνου των αρθρώσεων ή στη λειτουργικότητα των προσβεβλημένων αρθρώσεων. Επομένως δε συστήνεται η λήψη συμπληρώματος χονδροιτίνης για τη θεραπεία ή ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας από το Βρετανικό Διαιτολογικό Σύλλογο.
Σε ότι αφορά βότανα όπως το αρπαγόφυτο (Harpagophytum procumbens), o καρπός της αγριοτριανταφφυλιάς, το κινέζικο μίγμα βοτάνων SKI306X, το τζίντζερ, ο κουρκουμάς μόνο πολύ μικρές μελέτες έχουν υποστηρίξει την αποτελεσματικότητα τους. Ο αριθμός των ατόμων που εξετάστηκαν στις εν λόγο μελέτες αλλά και ο ίδιος ο σχεδιασμός των μελετών αυτών δεν επιτρέπουν την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για την αποτελεσματικότητα τους. Επομένως και στην περίπτωση των παραπάνω παρεμβάσεων δε συστήνεται η λήψη τους για τη θεραπεία ή ανακούφιση από τα συμπτώματα της οστεοαρθρίτιδας.
Φυσική δραστηριότητα, Άσκηση & Οστεοαρθρίτιδα
Έρευνες έχουν δείξει ότι η συστηματική άσκηση μειώνει τον πόνο, βελτιώνει τη λειτουργικότητα και περιορίζει τη δυσκαμψία σε όλα τα είδη αρθρίτιδας. Επιπλέον βοηθάει στην επίτευξη και διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους. Βέβαια σε ότι αφορά την άσκηση η καθοδήγηση από ειδικό επαγγελματία συμβάλλει ώστε να υπάρχει και αποτέλεσμα και ασφάλεια κατά την πραγματοποίηση της. Η χαμηλής καταπόνησης και μέτριας έντασης αεροβική άσκηση και η μυϊκή ενδυνάμωση πρέπει να προωθείται. Πιο ασφαλή θεωρούνται το περπάτημα και οι ασκήσεις στο νερό, ενώ για την ενδυνάμωση των μυών μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικά είδη αντιστάσεων. Συστήνεται 150 λεπτά αερόβιας άσκησης και 2 συνεδρίες ασκήσεων μυικής ενδυνάμωσης ώστε να μειωθεί ο πόνος και να βελτιωθεί η λειτουργικότητα σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα.
Συνοψίζοντας οι ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα θα πρέπει να στοχεύσουν στην επίτευξη και διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, στη λήψη ενός διαιτολογίου πλούσιου σε φρούτα, λαχανικά και εν γένει σε φυτικής προέλευσης τρόφιμα προκειμένου να είναι και πλούσιο σε απαραίτητες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Τέλος ο δραστήριος τρόπος ζωής που περιλαμβάνει και φυσική δραστηριότητα φαίνεται ότι βοηθάει τους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα στην ανακούφιση από τα συμπτώματα της νόσου.
Συμβουλεύει η κα Δρ. Αμαλία Τσαγκάρη, Κλινική Διαιτολόγος Νοσοκομείου ΚΑΤ
