Ένας Δεσμός που Μπορεί να Σπάσει!
Οι ανάγκες των γυναικών με προβλήματα από τη χρήση ψυχοδραστικών (ναρκωτικών) ουσιών ή με διαταραχές από τη χρήση ουσιών είναι ιδιαίτερες και διαφέρουν από αυτές των ανδρών τόσο βιολογικά, όσο και από τον τρόπο που έχουν διαμορφωθεί πολιτισμικά οι ρόλοι για τον άνδρα και τη γυναίκα σε μια κοινωνία.
Αυτό σημαίνει ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα βιώνεται από τη γυναίκα πολύ διαφορετικά, βιολογικά, ψυχολογικά και κοινωνικά, ενώ έχει διαπιστωθεί ερευνητικά πως ακολουθεί μια διαφορετική διαδρομή από τη στιγμή της έναρξης της χρήσης ουσιών έως την αναζήτηση θεραπείας και την παραμονή της σε αυτή.
Το γεγονός αυτό σχετίζεται με παράγοντες που αφορούν την κοινωνική ταυτότητα του φύλου της γυναίκας, τις ουσίες χρήσης, τον τρόπο χρήσης ουσιών, το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από τη στιγμή της έναρξης χρήσης έως και την αναζήτηση θεραπείας, αλλά και τα σύνθετα αίτια που την έχουν οδηγήσει σε αυτή την αντιμετώπιση.
Ποικίλες επιδημιολογικές μελέτες καταδεικνύουν για τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες μεγαλύτερη νοσηρότητα, περισσότερα σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, μεγαλύτερη συννοσηρότητα (όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, κρίσεις πανικού, ψυχογενής ανορεξία, βουλιμία), βεβαρυμένο ιστορικό βίας και κακοποίησης από την παιδική τους ηλικία.
Όλα αυτά οξύνονται σε νευροβιολογικές, νευροφυσιολογικές φάσεις ανάπτυξης ή αλλαγής, όπως ορμονικές διαταραχές, εμμηνορυσιακός κύκλος, γονιμότητα, αναπαραγωγή, θηλασμός, εμμηνόπαυση, ενώ η αλληλεπίδρασή τους αποτελεί πρόκληση για τους επαγγελματίες υγειονομικής περίθαλψης και ψυχικής υγείας.
Αν και οι λόγοι έναρξης χρήσης ουσιών μπορεί να είναι διαφορετικοί για την καθεμία γυναίκα, όπως η αντιμετώπιση στρες, βίας, βελτίωσης αυτοεικόνας, πρόσληψης βάρους, χρόνιου πόνου ή και η αυτοθεραπεία από προβλήματα ψυχικής υγείας, οι εμπειρίες τους είναι ως επί το πλείστον δραματικές και εξαθλιωτικές.
Αποκτούν εξάρτηση πολύ εύκολα, στερημένες από πολύ νωρίς ισχυρούς δεσμούς, όπως της οικογένειας ή της φιλίας, κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες και δεξιότητες αντιμετώπισης προβλημάτων. Είναι πιο ευάλωτες, εκτεθειμένες σε περισσότερους κινδύνους και απειλές.
Παράλληλα έχουν να αντιμετωπίσουν πολλαπλό στίγμα από το κοινωνικό σύνολο, επειδή τους έχουν ανατεθεί συγκεκριμένοι ρόλοι, όπως της «γυναίκας», της «μητέρας», της «τροφού», της «νοικοκυράς», που όταν δεν ενστερνιστούν, σπάνε τις στερεοτυπικές «ηθικές αξίες» και παραδόσεις του κοινωνικού συνόλου, επομένως αποτελούν ντροπή διότι δεν είναι «φυσιολογικές» γυναίκες και μάνες…
Βιώνουν, επίσης, πολλαπλή εξάρτηση, όταν απομονώνονται από τον περίγυρο και αναγκάζονται να εξαρτώνται συνάμα από έναν σύντροφο, που εξαρτάται επίσης από τις ουσίες, που όμως ο ίδιος την εκμεταλλεύεται και την ελέγχει ταυτόχρονα σε όλα τα επίπεδα της ζωής τους.
Έρχονται αντιμέτωπες με περισσότερες οικονομικές δυσχέρειες, μεγαλύτερα προβλήματα στην απασχόληση, την εργασία, την κοινωνία, την υγειονομική περίθαλψη. Δεν τυγχάνουν κοινωνικής υποστήριξης. Βιώνουν απομόνωση, ρατσισμό και καταφεύγουν στο εύκολο κέρδος από την πορνεία για να επιβιώσουν.
Συνεπώς, είναι τρωτές στην επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά και σε ενέσιμες πρακτικές σε σύγκριση με τους άνδρες. Υπόκεινται πολλαπλές μορφές βίας, ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική βία και σωματικές επιθέσεις.
Η ουσία επιτυγχάνει τελικά αυτό που δεν έχουν πετύχει άλλοι…το αίσθημα του «ανήκειν» σε έναν δεσμό, που προσφέρει διαφυγή και ανακούφιση στο άγχος, τον πόνο (σωματικό και ψυχικό), τη στενοχώρια, την απώλεια, την απόρριψη, το θυμό, το ψυχολογικό τραύμα, έστω και προσωρινά και απατηλά.
Δεν διευκολύνεται να αναζητήσει βοήθεια και φροντίδα. Επειδή μπορεί να προέρχονται από οικογένειες με προβλήματα χρήσης ουσιών ή να έχουν σύντροφο με προβλήματα χρήσης ουσιών, δεν έχουν μάθει να φροντίζουν τον εαυτό τους και να αναζητούν φροντίδα όταν τη χρειάζονται.
Κυριαρχεί ο φόβος της ντροπής από την κοινοποίηση του προβλήματος της χρήσης ουσιών, των ενοχών και της απόρριψης. Αν έχουν παιδιά, τότε φοβούνται την απώλεια επιμέλειας και τις συνέπειες αυτής. Έχουν ιδιαίτερες ανάγκες ιδίως σε περίπτωση εγκυμοσύνης αλλά και όταν γίνουν μητέρες.
Έχουν ακόμη περισσότερες ανάγκες αν προέρχονται από άλλες εθνότητες, αν είναι θύματα trafficking και αν εκτίουν ποινή σε κατάστημα κράτησης.
Όλα αυτά συνηγορούν στο ότι χρειάζεται ιδιαίτερη κατανόηση η γυναίκα που κάνει χρήση ουσιών. Η γυναίκα από την πλευρά της χρειάζεται να έχει ανοιχτή πρόσβαση στην κοινότητα σε όλες τις υπηρεσίες υγείας, είτε σε μεμονωμένες δομές είτε ολοκληρωμένης φροντίδας, για εκείνη στην εφηβεία, για εκείνη ως ενήλικη και εκείνη σε κύηση, για εκείνη και το παιδί της.
Η θερμή υποδοχή, η μη άσκηση κριτικής, το υποστηρικτικό πλαίσιο, που να προστατεύει τη σωματική τους ασφάλεια και ακεραιότητα και που να εκπαιδεύει στην αυτοφροντίδα και τη βελτίωση της αυτοεκτίμησης, που να στηρίζει και να ενθαρρύνει τη σύνδεσή της με εξειδικευμένη φροντίδα για προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, αλλά και με σημαντικούς άλλους, το παιδί της ή μέλη της οικογένειάς της, είναι αυτό που χρειάζεται να υιοθετήσουν αυτές οι δομές, για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη της γυναίκας.
Στην κατεύθυνση αυτή, η συνεργασία μεταξύ θεραπευτικών προγραμμάτων αντιμετώπισης της ουσιοεξάρτησης και άλλων δομών ψυχικής υγείας για να αντιμετωπιστεί η συννοσηρότητα και άλλες ανάγκες τους, κρίνεται ουσιαστική.
Υπηρεσίες για γυναικολογικά ζητήματα, για εγκυμοσύνη, για αντισύλληψη, για γονεϊκότητα, για μολυσματικές νόσους, για προστασία σωματικής και ψυχικής υγείας, για αυτοφροντίδα, για οικογενειακή υποστήριξη, για ανατροφή παιδιού και θεραπευτικές παρεμβάσεις οικογένειας σε επίπεδο πρόληψης, που να δημιουργούν υποστηρικτικές οικογένειες, φροντιστικές και στοργικές απέναντι στο πλευρό των παιδιών και το ζήτημα της ουσιοεξάρτησης, με ευαισθησία στην αποκάλυψη των προσωπικών τους τραυμάτων, καταδεικνύουν τη σοβαρότητα της διαχείρισης γυναικών με προβλήματα χρήσης ουσιών και την ιδιαίτερη κατανόηση της φύσης τους.
Η ευεξία της μητέρας είναι καθοριστικός παράγοντας σωματικής και ψυχικής υγείας της επόμενης γενιάς. Όμως η ζωή καμίας γυναίκας, όπως και κανενός άνδρα, δεν ολοκληρώνεται στη χρήση ουσιών κι ούτε είναι αυτή που χαρακτηρίζει τον καθένα ξεχωριστά.
Ο δεσμός τους με τη χρήση ναρκωτικών μπορεί να σπάσει.
Συμβουλεύει η κα Αλεξάνδρα Κατσούλη, ΨυχολόγοςΣυμβουλεύει η κα Αλεξάνδρα Κατσούλη, Νοσηλεύτρια Ψυχ. Υγείας- Ψυχολόγος, Εγκληματολόγος MSc, Διεθνής Σύμβουλος Ουσιοεξαρτησης
