– Πότε θεωρείται ένα προϊόν βιολογικό;
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια στροφή των καταναλωτών και της γεωργίας προς τα τρόφιμα βιολογικής καλλιέργειας. Κάποτε, η πρόσβαση σε βιολογικά τρόφιμα ήταν σχετικά δύσκολη, ωστόσο πλέον μπορεί ο καθένας να τα προμηθευτεί.
Την τελευταία δεκαετία, η παραγωγή και κατανάλωση βιολογικών τροφίμων αυξάνεται σταθερά παγκοσμίως, παρά τη χαμηλότερη παραγωγικότητα των βιολογικών καλλιεργειών. Πράγματι, ο πληθυσμός αποδίδει υγιεινότερες ιδιότητες στα βιολογικά τρόφιμα.
Παρόλο που τα επιστημονικά στοιχεία είναι ακόμη σπάνια, η βιολογική γεωργία φαίνεται να συμβάλλει στη διατήρηση της βέλτιστης υγειονομικής κατάστασης και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων ασθενειών.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στην υψηλότερη περιεκτικότητα σε βιοδραστικές ενώσεις και σε χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ανθυγιεινές ουσίες όπως το κάδμιο και τα συνθετικά λιπάσματα και τα παρασιτοκτόνα σε βιολογικά τρόφιμα φυτικής προέλευσης σε σύγκριση με τα συμβατικά γεωργικά προϊόντα.
Έτσι, απαιτούνται μεγάλες μελέτες μακροπρόθεσμης παρέμβασης για να καθοριστεί εάν μια βιολογική διατροφή είναι υγιέστερη από μια δίαιτα που περιλαμβάνει συμβατικά τρόφιμα.
Για να θεωρηθεί ένα τρόφιμο βιολογικής καλλιέργειας θα πρέπει να έχει καλλιεργηθεί και εμπορευθεί σύμφωνα με ορισμένους κανόνες που έχει ορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και να έχει λάβει πιστοποίηση από εγκεκριμένους οργανισμούς ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών τροφίμων.
Η καλλιέργεια, δεν αναφέρεται μόνο στον τρόπο καλλιέργειας των φυτών αλλά ακόμα και στις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται οι οποίες θα πρέπει και αυτές να είναι τεκμηριωμένες βιολογικές. Εάν όμως ένα τρόφιμο περιέχει ορισμένες πρώτες ύλες βιολογικής καλλιέργειας τότε θα πρέπει να αναφέρει το ποσοστό των συστατικών που είναι βιολογικά στην διατροφική ετικέτα χωρίς όμως αυτό να καθιστά το τρόφιμο βιολογικό.
Το Υπουργείο Γεωργίας έχει προσδιορίσει για τρεις κατηγορίες σήμανση των βιολογικών προϊόντων:
- 100% Organic: Φτιαγμένο με 100% οργανικά συστατικά
- Βιολογικά: Φτιαγμένο με τουλάχιστον 95% βιολογικά συστατικά
- Φτιαγμένο με οργανικά συστατικά: Φτιαγμένο με ένα ελάχιστο 70% βιολογικά συστατικά με αυστηρούς περιορισμούς για το υπόλοιπο 30% συμπεριλαμβανομένου χωρίς ΓΤΟ (γενετικά τροποποιημένων οργανισμών)
Η απάντηση τώρα στο δίλημμα αν αξίζει να αγοράσουμε την τρίτη κατηγορία βιολογικών τροφίμων; Φυσικά και αξίζει ακολουθώντας πάντα την συνταγή για την ισορροπημένη διατροφή που είναι τρίπτυχο ποικιλία τροφίμων, ισορροπία και μέτρο.
– Η διατροφική αξία των βιολογικών και συμβατικών τροφίμων είναι ίδια;
Παρόλο που μελέτες έχουν δείξει ότι τα μακροπρόθεσμα συστατικά που περιέχονται στα βιολογικά και συμβατικά τρόφιμα δεν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους δηλαδή υδατάνθρακες, λίπη και πρωτεΐνες δεν φαίνεται να ισχύει το ίδιο και για τα μικροθρεπτικά συστατικά.
Δηλαδή πολλές μελέτες δείχνουν ότι τα βιολογικά τρόφιμα έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση σε ορισμένες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία (π.χ. βιταμίνη C, ασβέστιο, νάτριο, φώσφορο, χρώμιο και άλλα).
Η διατροφική αξία των βιολογικών επηρεάζεται από την χρήση των φυτοφαρμάκων ενώ οι θερμίδες και τα μακροθρεπτικά συστατικά από την άλλη επηρεάζονται από περιβαλλοντικές συνθήκες όπως το κλίμα και το έδαφος.
– Είναι τα βιολογικά τρόφιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον;
Εκτός από την βιολογική αξία και το όφελος που έχουν για την υγεία του καταναλωτή, τα βιολογικά προϊόντα συμβάλλουν στην διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος. Η βιολογική γεωργία δεν επιβαρύνει τα έδαφος με συνθετικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, συμβάλλοντας έτσι άμεσα στην υγεία του καταναλωτή και έμμεσα και στη βιοποικιλότητα και προστασία του περιβάλλοντος.
– Τα βιολογικά τρόφιμα έχουν φυτοφάρμακα σύμφωνα με τα όρια που θεσπίζει η αρμόδια υπηρεσία ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Στη βιολογική καλλιέργεια δεν χρησιμοποιούνται φυτοφάρμακα, φάρμακα ή πρόσθετες τεχνητές ουσίες. Σύμφωνα με τους νόμους ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα βιολογικά τρόφιμα δεν θα πρέπει να έχουν υπολείμματα φυτοφαρμάκων, εν αντιθέσει με τα συμβατικά τρόφιμα που επιβάλλεται να έχουν υπολείμματα μέσα σε ασφαλή όρια. Στη βιολογική καλλιέργεια χρησιμοποιούνται εναλλακτικές μέθοδοι για την προστασία της σποράς, όπως είναι η κοπριά, η αμειψισπορά καθώς και η προσθήκη εντόμων για την καταπολέμηση ζιζανίων.
– Τα βιολογικά τρόφιμα υπερτερούν σε γεύση και σε άρωμα σε σχέση με τα συμβατικά προϊόντα;
Τα τρόφιμα βιολογικής γεωργίας, λόγω του ότι δεν προστίθενται παρασιτοκτόνα και φυτοφάρμακα, είναι πιο γευστικά και πιο πλούσια σε άρωμα. Ο λόγος είναι ότι τα φάρμακα και οι ορμόνες φαίνεται να αλλοιώνουν τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των τροφίμων.
– Ένα βιολογικό τρόφιμο μπορεί να είναι εμπλουτισμένο με ουσίες, όπως είναι τα ιχνοστοιχεία;
Σύμφωνα με τη νομοθεσία, δεν επιτρέπεται η προσθήκη οποιασδήποτε ουσίας ή πρόσθετου στα βιολογικά τρόφιμα. Ο λόγος είναι ότι ο όρος βιολογικά αναφέρεται όχι μόνο στην καλλιέργεια αλλά στη μεταποίηση και τη διακίνηση των τροφίμων. Λόγω αυτού, δεν επιτρέπεται η χρήση συντηρητικών, χρωστικών, ενισχυτικών γεύσης καθώς και θρεπτικών συστατικών.
– Τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα συμβατικά τρόφιμα;
Ναι και ο λόγος είναι ότι οι πρώτες ύλες ακόμη και η διαδικασία καλλιέργειας, επεξεργασίας και εμπορίας των βιολογικών τροφίμων, είναι πιο ακριβές σε σχέση με τις αντίστοιχες της συμβατικής καλλιέργειας, γεγονός που έχει αντίκτυπο στην τελική τιμή των τροφίμων.
Επιπλέον, το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία διαδικασία που να εξασφαλίζει μεγαλύτερη συντήρηση των φρούτων και λαχανικών, έχει σαν αποτέλεσμα μικρότερο όγκο παραγωγής και τα βιολογικά τρόφιμα να διαφέρουν στην όψη, στο μέγεθος ακόμη και στην τιμή.
– Πως μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα βιολογικό προϊόν;
Ένας τρόπος είναι να αναζητήσουμε το ‘’φύλο’’. Δηλαδή η αναζήτηση του σήματος είναι ο πρώτος κανόνας επιλογής προϊόντων από τους καταναλωτές. Τα προηγούμενα χρόνια τα συσκευασμένα βιολογικά προϊόντα ξεχώριζαν από τα λογότυπα των οργανισμών πιστοποίησης οι οποίοι είναι και αρμόδιοι για να επιβεβαιώνουν ότι η οργανική παραγωγή τηρεί τις αρχές βιολογική γεωργίας.
Άρα ο καταναλωτής πρέπει να προσέχει και τα υπόλοιπα στοιχεία που αναγράφονται στις συσκευασίες αλλά σίγουρα τον οργανισμό πιστοποίησης και τον παραγωγό του προϊόντος.
Επίσης, μπορούμε να βρούμε βιολογικά και στην λαϊκή αγορά πλέον. Πρέπει όμως να φέρουν την πιστοποίηση του βιολογικού προϊόντος. Οι έμποροι μπορούν να διαθέτουν μόνο συσκευασμένα βιολογικά, ώστε να μην έρχονται σε επαφή με τα συμβατικά.
Οποιεσδήποτε πινακίδες ή αναφορές που χρησιμοποιούν χαρακτηρισμούς όπως «οικολογικά», «οργανικά», «βιολογικά», «πράσινα» κ.λπ. για τα προϊόντα που βρίσκονται στους πάγκους των λαϊκών θα πρέπει να θεωρούνται παρελκυστικές. Είναι σημαντικό λοιπόν να ζητάμε πιστοποιητικά.
Επιπλέον ένα βασικό χαρακτηριστικό που έχουν τα βιολογικά προϊόντα είναι ότι μυρίζουν φύση. Δηλαδή μια ντομάτα πρέπει να μυρίζει ντομάτα και ένα μήλο πρέπει να μυρίζει μήλο αλλιώς δεν το αγοράζουμε. Το μέγεθος επίσης ενός συμβατικού προϊόντος ξεχωρίζει πολλές φορές από το βιολογικό. Συνήθως είναι μεγαλύτερα.
– Τι θα πρέπει να προσέχουμε όταν αγοράζουμε βιολογικά προϊόντα;
Το σημαντικότερο όλων, είναι η πιστοποίηση. Τα βιολογικά προϊόντα, φέρουν υποχρεωτικά το χαρακτηριστικό πράσινο φύλλο, το οποίο σηματοδοτεί πως το προϊόν προέρχεται από βιολογική καλλιέργεια ή κτηνοτροφία. Μην εμπιστεύεστε όσα προϊόντα δεν είναι πιστοποιημένα βιολογικά, άσχετα από το τι ισχυρίζεται ο πωλητής. Μόνον όσα φέρουν πιστοποίηση, μπορούν να πωληθούν ως βιολογικά.
– Τί γίνεται όμως με τα χύμα βιολογικά;
Χύμα βιολογικά μπορούμε να προμηθευτούμε από μια βιολογική λαϊκή αγορά βιοκαλλιεργητών ή ένα πιστοποιημένο κατάστημα βιολογικών. Σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, λειτουργούν αγορές βιοκαλλιεργητών, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με τις συμβατικές λαϊκές.
Στις βιολογικές, μετέχουν μόνον παραγωγοί βιολογικών και αποκλείονται οι έμποροι. Συνήθως είναι πολύ μικρές αγορές, με λιγοστούς πάγκους βιοκαλλιεργητών, οι οποίοι διαθέτουν τα προϊόντα τους απευθείας στους καταναλωτές.
Οι παραγωγοί είναι υποχρεωμένοι να έχουν αναρτημένο σε εμφανές σημείο του πάγκου τους, το πιστοποιητικό τους. Τα χύμα βιολογικά που προμηθεύεστε από πιστοποιημένα καταστήματα βιολογικών και αγορές βιοκαλλιεργητών, ελέγχονται με δειγματοληπτικές αναλύσεις, ώστε ο καταναλωτής να είναι σίγουρος ότι αγοράζει αυτό που πληρώνει.
Αυτό που πρέπει να προσέξει επιπλέον ο καταναλωτής όσον αφορά την ασφάλεια τροφίμων είναι η ημερομηνία λήξης, συνήθως έχουν μικρότερη ημερομηνία λήξης από τα συμβατικά, την ασφάλεια του τροφίμου (μπορεί το προϊόν να είναι μουχλιασμένο) ή μπορεί να μεταφέρεται σε γυαλί που έχει ραγίσει. Έτσι λοιπόν δεν αγοράζουμε συσκευασίες που έχουν ανοίξει ή χτυπηθεί κατά τη μεταφορά ή ακόμα εάν έχει ξεβάψει ή αλλοιωθεί η ετικέτα τους, δείγμα κακής αποθήκευσης και συντήρησης.
– Τι να κάνεις αν δεν μπορείς να αγοράζεις βιολογικά προϊόντα;
Αγοράζουμε μόνο την ποσότητα που θα καταναλώσουμε, έτσι ώστε να μην πετάμε τίποτα. Άλλωστε τα βιολογικά συνήθως εμπεριέχουν περισσότερες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, με αποτέλεσμα με λιγότερη τροφή να υπερκαλύπτουμε τις ανάγκες του οργανισμού. Τέλος, ορισμένα φρούτα και λαχανικά, πρέπει απαραίτητα να τα αγοράζουμε βιολογικά, αφού τα αντίστοιχα συμβατικά φέρουν μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων.
Συμβουλεύει η κα Αρέστη Κλεοπάτρα, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc. Διατροφή και Άσκηση, Xαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών Master Practitioner on Eating Disorders & Obesity
