Λίγα λόγια για την κατάθλιψη:
Η κατάθλιψη, εγγράφεται ως μια κατάσταση οριακή για τη συναισθηματική διάθεση του ατόμου. Οι ρίζες της ανάγονται στην αρχαιότητα, όπου αναφέρεται πρώτη φορά ως «μελαγχολία» (μέλαινα χολή) από τον Αριστοτέλη και το Γαληνό. Αργότερα στον Όμηρο, παρουσιάζονται περιπτώσεις προσβεβλημένων ατόμων.
Σημαντική είναι η αναφορά από τον Robert Burton to 17o αιώνα, ο οποίος με το βιβλίο του «Ανατομία της Μελαγχολίας», συνέβαλε στη θεώρησή της «ως μιας ασθένειας παλιμπαιδισμού», χωρίς πυρετό, που έχει ως συνοδούς τη λύπη και το φόβο, χωρίς φανερά αίτια. Τα αντικαταθλιπτικά είναι τα φάρμακα εκείνα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Πότε (σε ποιες περιπτώσεις) πρέπει να ξεκινήσουμε τη χορήγηση αντικαταθλιπτικών;
Όταν αρχίσουμε να νιώθουμε ότι δημιουργούνται συμπτώματα που μας «πνίγουν» και μας «βυθίζουν». Για παράδειγμα όταν νίωθουμε απώλεια ενδιαφέροντος για τα πάντα, εξάντληση, τάση για απομόνωση, αδυναμία συγκέντρωσης, αίσθημα αδιεξόδου, διαταραχές του ύπνου και της όρεξης, κλάμα, «μαύρες σκέψεις». Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε αυτοκτονικό ιδεασμό, μέχρι και απόπειρες αυτοκαταστροφής.
Συχνά συνυπάρχουν έντονο άγχος και επίμονες σωματικές ενοχλήσεις, π.χ. πόνοι στο κεφάλι, στην πλάτη, στον αυχένα, στο στομάχι, μυϊκές κράμπες.
Τι ακριβώς κάνουν τα αντικαταθλιπτικά;
Όταν κάποιος πάσχει από κατάθλιψη, διαταράσσονται τα επίπεδα ουσιών-νευροδιαβιβαστών του κεντρικού νευρικού συστήματος που εμπλέκονται στην παθογένεια της κατάθλιψης. Οι κυριότεροι από αυτούς είναι η σεροτονίνη, η νοραδρεναλίνη και η ντοπαμίνη.
Αυτό συνήθως οφείλεται στην μακροχρόνια υπερέκκριση ορμονών άγχους όπως π.χ. κορτιζόλη. Τα αντικαταθλιπτικά σκοπό έχουν να αποκαταστήσουν τα επίπεδα των ουσιών αυτών, ώστε να επανέλθει η χαμένη ισορροπία.
Ποιες είναι οι κύριες κατηγορίες αντικαταθλιπτικών;
- Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA)
- τετρακυκλικά
- αναστολείς ΜΑΟ
- εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης SSRIs)
- αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης (SNRIs)
- αντικαταθλιπτικά που δρουν κυρίως στο νοραδρενικό σύστημα (Nassa). Σ’ αυτήν την κατηγορία υπάγεται και η βουπροπιόνη, η οποία επίσης χρησιμοποιείται στη διακοπή του καπνίσματος,
- τελευταία διερευνάται μια νέα ουσία, που δρα στους μελατονινεργικούς υποδοχείς, η αγομελατίνη με καλά αποτελέσματα.
Ποιο αντικαταθλιπτικό να επιλέξω;
Οι αναστολείς ΜΑΟ, έχουν σχεδόν αποτραβηχτεί, λόγω του κινδύνου πρόκλησης «υπερτασικής κρίσης», όταν ληφθούν με τροφές που περιέχουν τυραμίνη όπως κρασί, τυριά, καπνιστά ψάρια και κρέατα.
Τα τρικυκλικά χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα, με καλά αποτελέσματα, όμως παρουσιάζουν και αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες, λόγω της σύνδεσής τους με πολλούς υποδοχείς. Οι SSRIs, SNRIs, θεωρούνται στην εποχή μας, από πολλούς, φάρμακα επιλογής.
Πόσο καιρό μπορώ να τα παίρνω;
Αν και τα συμπτώματα βελτιώνονται συνήθως μέσα στις πρώτες 4-6 εβδομάδες, έρευνες έχουν δείξει ότι η γρήγορη διακοπή μπορεί να επαναφέρει τη συμπτωματολογία. Για αυτό πρέπει να συνεχίζεται η θεραπεία μέχρι τη συμπλήρωση 6 μηνών τουλάχιστον σε ένα απλό επεισόδιο κατάθλιψης.
Σε πολλαπλά συχνά επεισόδια ή σε περιπτώσεις χρόνιας κατάθλιψης, η αγωγή μπορεί να συνεχιστεί για μεγαλύτερο διάστημα, μέχρι και χρόνο, πάντα κατόπιν υπόδειξης του θεράποντος ψυχιάτρου.
Ποιες είναι οι κύριες ανεπιθύμητες ενέργειες;
Στην περίπτωση των τρικυκλικών, μπορεί να έχουμε ξηροστομία, δυσκοιλιότητα, θάμβος όρασης, σεξουαλική δυσλειτουργία, με την καρδιοτοξικότητα να αποτελεί τη σοβαρότερη παρενέργεια σε περίπτωση υπερδοσολογίας.
Όσον αφορά στη λήψη SSRIs – SNRIs, άγχος, γαστρική δυσφορία, ναυτία, μπορεί να παρατηρηθούν τις πρώτες μέρες χορήγησης, καθώς και σεξουαλική δυσλειτουργία.
Αντικαταθλιπτικά φάρμακα και οστεοπόρωση.
Η συν-νοσηρότητα κατάθλιψης και οστεοπόρωσης είναι πολύ συχνή, όπως προκύπτει από κλινικές και βιοχημικές έρευνες. Γυναίκες με ιστορικό ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου έχουν 5-10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο οστεοπόρωσης.
Αυτό οφείλεται στο ότι παρουσιάζουν μια υπερδραστηριότητα του ανοσολογικού συστήματος, το οποίο παράγει χημικές ουσίες που προκαλούν μείωση της οστικής μάζας. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα φαίνεται να παρέχουν κάποια ασπίδα προστασίας ενάντια στην οστεοπόρωση αρκεί η χρήση τους να είναι ορθολογική και ελεγχόμενη.
Ψυχοθεραπεία ή φαρμακοθεραπεία;
Η απάντηση δεν έγκειται στο διαζευκτικό ή. Έχει αποδειχτεί ότι ο συνδυασμός τους, βελτιώνει συνολικά την κλινική εικόνα του ασθενούς, συμβάλλοντας στην ανακούφιση των σωματικών συμπτωμάτων και του συναισθηματικού φορτίου και διεγείροντας την παραγωγή νευροτροφικών παραγόντων. Θα πρέπει λοιπόν να έχουμε υπόψη μας, ότι όσο πιο έγκαιρα απευθυνθούμε στο θεράποντα ψυχίατρο και αναζητήσουμε ψυχοθεραπευτική και φαρμακευτική φροντίδα, τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα.
Συμβουλεύει η κυρία Βαλλιάνου Δήμητρα, Ψυχίατρος
